ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 4η-5η

ΕΝΟΤΗΤΑ 4^Η: ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

1. Λόγος και λογική

Λόγος =  ομιλία, συζήτηση, λέξη, διήγηση, λόγος, δύναμη της διάνοιας, λογική σκέψη, αιτιολόγηση. επιχειρηματολογία, λογισμός, λογαριασμός…

λογικός = ο έχων ορθό λόγο ή κρίση, ο ικανός στη λογική σκέψη, εύλογος

Ä Λογική  ή Λογική Τέχνη = 1. επιστήμη της ανθρώπινης σκέψης

2. επιστήμη που μελετά τους νόμους της σκέψης

3. επιστήμη που ασχολείται με τους νόμους της ορθής σκέψης

4. επιστήμη που μελετά τα έγκυρα επιχειρήματα (αριστοτελική λογική F «Αναλυτικά Πρότερα»)

2. Σύντομη ιστορική αναδρομή

Προσωκρατικοί φιλόσοφοι – σοφιστές: Στοιχειώδεις προβληματισμοί πάνω στους κανόνες της λογικής.

Σοφιστές:

• Διδασκαλία τέχνης πειθούς.
• Επαρκής υποστήριξη δύο αντίθετων απόψεων.
• Χρήση αληθοφανών αλλά μη έγκυρων επιχειρημάτων («σοφίσματα»).

Αριστοτέλης - Θεμελιωτής της λογικής:

• Συστηματική μελέτη λογικών θεμάτων, ταξινομώντας τις διάφορες μορφές προτάσεων και έγκυρων επιχειρημάτων.
• Λογική κατηγορημάτων.
• Αναλλοίωτη σχεδόν η λογική του ως το 19^ο αι.
• «Όργανον» = 6 συνολικά έργα λογικής.

Στωικοί φιλόσοφοι – Χρύσιππος:

• Λογική προτάσεων.
• Το συμπέρασμα προκύπτει από τη σχέση των προτάσεων μεταξύ τους.
• Η μία προκείμενη είναι υποθετική πρόταση.

Άραβες & Χριστιανοί φιλόσοφοι Μεσαίωνα:

• Σχολιασμός έργων Αριστοτέλη – λογική.
• Βελτίωση σημείων αριστοτελικής λογικής.

16^ος  αι. κ.ε.: Ύφεση στη λογική έρευνα (εξαίρεση: Λάιμπνιτς).

Μέσα 19^ου αι. κ.ε.:

• Αναζωπύρωση ενδιαφέροντος από φιλοσόφους και μαθηματικούς για τη λογική.
• Συμβολική ή μαθηματική λογική (Ντε Μόργκαν, Μπουλ, Μπολζάνο).
• Σχολές: Αλγεβρική (Περς, Βεν), Λογιστική (Φρέγκε, Ράσελ), Φορμαλιστική (Χίλμπερτ).
• Επίδραση και βασικό εργαλείο της σύγχρονης αναλυτικής φιλοσοφίας.

Μέρος ή εργαλείο της φιλοσοφίας;

Σήμερα θεωρείται ανεξάρτητη επιστήμη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5^Η: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ

Θέμα ενότητας: Βασικά στοιχεία της αριστοτελικής λογικής

1. Έννοιες

Πλάτος = Το σύνολο των ομοειδών αντικειμένων που υπάγονται σε μία έννοια.

Βάθος = Το σύνολο των κοινών χαρακτηριστικών όλων των αντικειμένων που υπάγονται σε μία έννοια.

Γένος = Η ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει στο πλάτος της μία ή περισσότερες έννοιες.

Ζώο
Σπονδυλωτό
Θηλαστικό

Είδος = Η στενότερη έννοια που περιλαμβάνεται στο πλάτος μίας άλλης.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        

Προσεχές γένος = Το αμέσως ευρύτερο γένος μιας έννοιας.

Προσεχές είδος = Το αμέσως στενότερο είδος μιας έννοιας.

Ειδοποιός διαφορά = Το χαρακτηριστικό γνώρισμα που διαφοροποιεί τη στενότερη έννοια από την ευρύτερη.

Σχέσεις εννοιών ως προς το πλάτος:

1. Επάλληλες έννοιες: Έχουν το ίδιο πλάτος.
2. Υπάλληλες έννοιες: Η μία έννοια είναι γένος της άλλης.
3. Επαλλάσσουσες έννοιες:  Οι δύο έννοιες συμπίπτουν κατά ένα μέρος ως προς το πλάτος τους.
4. Παράλληλες έννοιες: Έχουν τελείως διαφορετικό πλάτος, παρόλο που υπάγονται σε μία ευρύτερη έννοια.

Σχέσεις εννοιών ως προς το βάθος:

1. Αντίθετες έννοιες: Βρίσκονται στα άκρα μιας κλίμακας εννοιών, ανάμεσα στις οποίες υπάρχουν άλλες ενδιάμεσες έννοιες.
2. Αντιφατικές έννοιες: Η μία είναι άρνηση της άλλης, χωρίς να υπάρχει τίποτε κοινό ανάμεσά τους.

2. Προτάσεις

Χαρακτηριστικά προτάσεων που ενδιαφέρουν τη λογική:

1. Αποφαντικές / δηλωτικές: Δηλώνουν γνώμες ή πεποιθήσεις.
2. Μπορούν να χαρακτηριστούν αληθείς ή ψευδείς.
3. Στην απλή δηλωτική πρόταση αποδίδεται σε μία έννοια (υποκείμενο: Υ) μία άλλη έννοια (κατηγόρημα:Κ).
4. Οι δύο έννοιες συνδέονται μεταξύ τους με ένα συνδετικό ρήμα.
5. Διακρίνονται σε καταφατικές και αποφατικές, ανάλογα με τον τρόπο που αποδίδεται το κατηγόρημα στο υποκείμενο (θετικό ή αρνητικό αντίστοιχα).
6. Χωρίζονται σε καθολικές και μερικές, ανάλογα με το αν η πρόταση αναφέρεται σε όλο το πλάτος του υποκειμένου ή σε μερικά αντικείμενα της έννοιας του υποκειμένου.
7. Οι προτάσεις των οποίων το υποκείμενο είναι ένα συγκεκριμένο άτομο λέγονται ατομικές.

Σχέσεις μεταξύ των προτάσεων:

1. Αντιφατικές προτάσεις: Δεν μπορεί να είναι συγχρόνως και αληθείς και ψευδείς.
2. Αντίθετες προτάσεις: Δεν μπορεί να είναι συγχρόνως αληθείς, αλλά μπορεί να είναι συγχρόνως ψευδείς.
3. Συμπληρωματικές προτάσεις: Είναι δυνατόν να είναι συγχρόνως είτε αληθείς είτε ψευδείς.

3.  Συλλογισμοί

Χαρακτηριστικά συλλογισμών:

1. Το συμπέρασμα προκύπτει από δύο προκείμενες προτάσεις.

Υ συμπεράσματος: ελάσσων όρος

2.                   Όλες οι προτάσεις είναι απλές (Υ- Κ).Στις προτάσεις αυτές εμπλέκονται τρεις έννοιες.

Κ συμπεράσματος: μείζων όρος

τρίτος όρος: μέσος όρος

Σχήματα συλλογισμών:

Α.	Β.	Γ.	Δ.
Μ – Κ	Κ – Μ	Μ – Κ	Κ – Μ
Υ – Μ	Υ – Μ	Μ – Υ	Μ – Υ
Υ – Κ	Υ – Κ	Υ – Κ	Υ – Κ

A. 
Πρώτο σχήμα είναι εκείνο, που έχει τον Μ υποκείμενο στη μείζονα και κατηγορούμενο στην ελάσσονα:

Μ – Κ       Τα βασικά δικαιώματα του ανθρώπου
              είναι απαραβίαστα .
Υ – Μ       Η προσωπική ελευθερία είναι βασικό δικαίωμα
              του ανθρώπου.__________________________
Υ – Κ       η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη

Β. 
Δεύτερο σχήμα είναι εκείνο, που έχει τον Μ κατηγορούμενο και στις δύο προκείμενες:

Κ  - Μ      Κανένας ηθικός άνθρωπος δεν είναι συκοφάντης.
Υ – Μ       Μερικοί άνθρωποι είναι συκοφάντες.__________
Υ – Κ       Μερικοί άνθρωποι δεν είναι ηθικοί .

Γ. 
Τρίτο σχήμα είναι εκείνο, που έχει τον Μ υποκείμενο και στις δύο προκείμενες:
Μ – Κ       Κάθε μεγάλο καλλιτέχνημα είναι κτήμα
              της ανθρωπότητας.
Μ – Υ       Μερικά μεγάλα καλλιτεχνήματα είναι δημιουργήματα
              του ελληνικού πολιτισμού._____________________
Υ – Κ       Μερικά δημιουργήματα του ελληνικού πολιτισμού
              είναι κτήματα της ανθρωπότητας.

Δ. 
Τέταρτο σχήμα είναι εκείνο που έχει το μέσο όρο κατηγορούμενο στη μείζονα, υποκείμενο στην ελάσσονα:
Κ– Μ        Μερικές εφευρέσεις μεταβάλλουν τις τύχες του κόσμου.
Μ – Υ       Ό,τι μεταβάλλει τις τύχες του κόσμου είναι 
              κοσμοϊστορικό γεγονός.________________________
Υ – Κ       Μερικά κοσμοϊστορικά γεγονότα είναι εφευρέσεις.
    ΠΗΓΗ  GOOGLE