ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΑΠΟΚΡΙΑ

Στοιχεία υπερρεαλισμού στο ποίημα: συγχέεται το όνειρο με την πραγματικότητα και δημιουργούνται συνειρμοί, δεν υπάρχει λογική σύνδεση των νοημάτων, η ελεύθερη  μορφή του ποιήματος (στιχουργική σύμφωνη με τα χαρακτηριστικά τα νεότερης ποίησης, απουσία σημείων στίξης, ασύμμετρες στροφές, ανομοιοκατάληκτοι στίχοι), μεταφορική χρήση λέξεων, σύμβολα, λεκτικά σύνολα ασύμβατα μεταξύ τους.

Τίτλος: ¨Ένα έναρθρο ουσιαστικό που ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο του ποιήματος. Η Αποκριά εδώ είναι η πιο σκληρή περίοδος της νεότερης ιστορίας μας. Αυτή τη δύσκολη εποχή ο ποιητής την καλύπτει, τη μεταμφιέζει για να μη φαίνεται και τον πληγώνει. Κάνει όμως και πιο φανερή την τραγική εποχή που τον περιβάλλει. Μια μεταμφίεση αποτελεί κρυφή επιθυμία του μεταμφιεζομένου. Άρα η ίδια η πραγματικότητα θέλει να μεταμφιεστεί. Ο ποιητής μεταμφιέζοντάς την δείχνει τα πραγματικό της πρόσωπο.

«Ο τίτλος είναι κυριολεκτικά και φαινομενικά ουδέτερος. Και μόνον ύστερα από το διάβασμα όλου του ποιήματος μας δείχνει και τη μεταφορική του σημασία. Μας δείχνει τη διπλή διάσταση του θέματος, που είναι: η πραγματική «αποκριά», αλλά και η «μαγική» αποκριά. Διπλή διάσταση, γιατί παρουσιάζεται η γνωστή γιορτή ως εμπειρία κοσμική με την περιγραφή ενός εθίμου, αλλά και εξωκοσμική γιατί πίσω από τις μάσκες και τη μεταμφίεση, που εδώ απλώς εξυπακούονται, μας δίνεται εξίσου ρεαλιστικά το νόημα της μεταμόρφωσης του ανθρώπου και του κόσμου. Παρουσιάζεται ως γεγονός πολύ κοντά μας, αλλά και ως φαντασία μακριά μας […].
Ο χώρος, όπου στήνεται η σκηνογραφία, απλώνεται σε δύο περιοχές. Αντίστοιχα ορίζονται και οι δύο αφηγηματικές ενότητες του θέματος: η πρώτη εκτείνεται σε ένα διάστημα ορίων μεταξύ μιας συνοικίας αστικής και του ουρανού (στ. 1-13) και η δεύτερη, αντιστρόφως, μεταξύ ουρανού και γης (και θάλασσας, στ. 14-19). Η πρώτη είναι αυτή που συγκρατεί το βάρος της αφήγησης, ενώ η δεύτερη είναι το συμπλήρωμά της: η μυθιστορηματική, θα λέγαμε, προέκταση του θέματος.

Εικόνες : δες ποίημα (6 συνολικά) «Αλλά το χαρακτηριστικά ιδιαίτερο της ποιητικής ατμόσφαιρας του Σαχτούρη οφείλεται στην εκλογή των στοιχείων που κάνει για να αποδώσει μια κατάσταση. Γίνεται περιγραφικός. Η φαντασία του δηλαδή δεν φαίνεται να έχει οικοδομηθεί επάνω σε λέξεις αλλά σε παραστάσεις. Από την πλευρά της λεκτικής του λιτότητας μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο λιγότερο ρητορικός απ’ όλους τους άλλους Έλληνες υπερρεαλιστές».
«Δύο είναι οι πραγματικότητες, ανάμεσα στις οποίες κυμαίνεται το ποίημα:
α) Η αληθινή αποκριά: τα συστατικά της διαφαίνονται στο ποίημα: Το γαϊδουράκι, που γυρίζει στους δρόμους, τα παιδιά με τους χαρταετούς, ο χαρτοπόλεμος. Σ’ αυτά τα αντικειμενικά συστατικά της αποκριάς (της πραγματικότητας) μπορούν να προστεθούν οι εικόνες της γυναίκας, των στρατιωτών και του φεγγαριού, που, βέβαια, δεν εντάσσονται μέσα στο συνηθισμένο σκηνικό πλαίσιο της αποκριάς, αλλά είναι στοιχεία της πραγματικότητας κι όχι ποιητικά είδωλα, έχουν αφετηρία τις εμπειρίες του ποιητή. β) Το ποιητικό είδωλο της αποκριάς: Διαμορφώνεται με την προσθήκη ορισμένων λέξεων ή φράσεων με βάση τις εικόνες της πραγματικής αποκριάς (ή απλώς: της πραγματικότητας). έτσι έχουμε: το γαϊδουράκι που γυρίζει στους έρημους δρόμους, όπου δεν ανάπνεε κανείς (εικόνα 1η, στ. 2-3). πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό/ κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους/ που τους είχαν ξεχάσει (εικόνα 2η, στ. 5-7. Εδώ η μόνη λέξη που αντιστοιχεί στην πραγματική αποκριά είναι οι αετοί). γυάλινος χαρτοπόλεμος/ μάτωνε τις καρδιές (εικόνα 3η, στ. 8-9). μια γυναίκα γονατισμένη/ ανάστρεφε τα μάτια της σα νεκρή (εικόνα 4η, στ. 10-11). μόνο περνούσαν φάλαγγες στρατιώτες εν-δυο/ εν-δυο με παγωμένα δόντια (εικόνα 5η, στ. 12-13). Το βράδυ βγήκε το φεγγάρι/ αποκριάτικο/ γεμάτο μίσος/ το δέσαν και το πέταξαν στη θάλασσα/ μαχαιρωμένο (εικόνα 6η, στ. 14-18).

Η ιστορία του ποιήματος είναι μια και διαρθρώνεται σε έξι διαδοχικές εικόνες […] που κυμαίνονται ανάμεσα σε δύο πραγματικότητες, της πραγματικής αποκριάς και του ποιητικού της ειδώλου, και σημασιοδοτούν συνεχώς το μήνυμα του ποιήματος. Στις εικόνες αυτές κυριαρχεί η ερημιά, η ανυπαρξία ζωής, ο πόνος, ο θάνατος, το μίσος».

Σχήμα  κύκλου: υποβάλλει τις επιθυμίες του ποιητή. Η ποίησή του είναι επηρεασμένη από τις μισαλλόδοξες σκηνές βίας που κυριάρχησαν στον τόπο τη δεκαετία του ’40. Στο ποίημά του παρουσιάζει την εικόνα μιας σφαγμένης αθωότητας. Τα μαχαίρια, το αίμα και τα άλλα αιχμηρά αντικείμενα (γυάλινος χαρτοπόλεμος), έρχονται και επανέρχονται στα ποιητικά του τοπία. Μια φαινομενικά χαρούμενη γιορτή στην ποίηση του Σαχτούρη γίνεται εφιάλτης όχι από κάποια ψυχική παθογένεια, αλλά γιατί έτσι ΕΙΝΑΙ η πραγματικότητα. Με την επανάληψη λοιπόν του 1^ου στίχου και στο τέλος ο ποιητής ξορκίζει αυτή την πραγματικότητα και μένει με την απραγματοποίητη ευχή του, η οποία εκφράζεται ανοίγοντας και κλείνοντας την ιστορία του.

οι δύο αφηγηματικές ενότητες του θέματος: η πρώτη εκτείνεται σε ένα διάστημα ορίων μεταξύ μιας συνοικίας αστικής και του ουρανού (στ. 1-13) και η δεύτερη, αντιστρόφως, μεταξύ ουρανού και γης (και θάλασσας, στ. 14-19). Η πρώτη είναι αυτή που συγκρατεί το βάρος της αφήγησης, ενώ η δεύτερη είναι το συμπλήρωμά της: η μυθιστορηματική, θα λέγαμε, προέκταση του θέματος. Το διάκενο χωρίζει τις δύο αυτές θεματικές ενότητες.

Αφήγηση: ανοίγει με μια κίνηση από κάτω προς τα πάνω (από τη γη προς την περιοχή του ουρανού, στ.2-5) και κλείνει με μια κίνηση αντίστροφη από πάνω προς τα κάτω (από την περιοχή του ουρανού στη γη, στ.14-18). Μια κίνηση λοιπόν εναντιόδρομη, και συνδηλώνεται ρητά και άμεσα μ’ ένα από τα κεντρικά επεισόδια του μύθου: πεθαμένα παιδιά ανέβαιναν ολοένα στον ουρανό κατέβαιναν μια στιγμή να πάρουν τους αετούς τους που τους είχαν ξεχάσει και εξυπακούεται έμμεσα και στην επόμενη εικόνα: «μια γυναίκα γονατισμένη» (και αρά ζωντανή, εδώ στη γη), αλλά που «ανέστρεφε τα μάτια της σα νεκρή» (και άρα ασάλευτη, προσβλέποντας εκεί προς την περιοχή του ουρανού). Μια κίνηση, εσωτερικά, στο σώμα της αφήγησης, αμφίδρομη, που καταλήγει κυκλική. Και με την επανάληψη του πρώτου ως τελευταίου στίχου επισφραγίζεται και εξωτερικά από τον ποιητή μια τεχνική πανάρχαια: η κύκλια σύνθεση».

Περνώντας από τη σκηνογραφία στη σκηνοθεσία, δηλαδή από τη διάσταση του χώρου στη διάσταση του χρόνου και της δράσης, βλέπομε ν’ αναπτύσσεται, κατά τα προηγούμενα, μία αποκριά: α) επίκαιρα και ιστορικά προσδιορισμένη και β) αχρονική: πλασματική και μυθοποιημένη. Επίκαιρα, καθώς το δείχνει η ακριβής και γνώριμη από τους παλαιούς ειρηνικούς καιρούς περιγραφή της. […] Αλλά και ιστορικά σημασιοδοτημένη, καθώς προεικονίζεται με τις αναφορές «πεθαμένα παιδιά» (στ.5), «μάτωνε τις καρδιές» (στ.9), «μια γυναίκα σα νεκρή» (στ.10-11), προπαντός με τη ρητή κατάληξη όλης της ενότητας (στ.12-13). […] Είναι λοιπόν και μία, σφραγισμένη από τις μνήμες του Εμφυλίου (ίσως και της Κατοχής), πολεμική αποκριά. Και μολαταύτα είναι μεταποιημένη. είναι, δηλαδή πλασματική και μυθοποιημένη. Βλέπομε να συμβαίνει «σ’ εν’ άλλο κόσμο» (στ.1, 20), βλέπομε τα παιδιά ν’ ανεβοκατεβαίνουν «στον ουρανό» (στ.5-6), βλέπομε το φεγγάρι να το δένουν και να το πετούν «μαχαιρωμένο στη θάλασσα» (στ.17-18). Μάλιστα επισημαίνω εδώ και δύο διακριτικά γνωρίσματα κοινά: πως και τα δύο αφηγηματικά πεδία ανακόπτονται στο τέλος βίαια. Το γεγονός, που θα χρησίμευε ως αφορμή και έχει ως θέμα της η κύρια αφήγηση, το τερματίζει βίαια ο πόλεμος με τις φάλαγγες των στρατιωτών (στ.12-13), και τη μυθιστορηματική προέκταση του, που επινόησε και ενσωμάτωσε στο γεγονός ο ποιητής, την τερματίζει επίσης βίαια η σκηνή των δολοφόνων του φεγγαριού (στ.17-18).

ασκησεις

ΤΑΥΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ-ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΩΠΙΑ

Στις επόμενες προτάσεις να βρείτε το είδος (ειδικό ή τελικό) και το υποκείμενο (ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία) των απαρεμφάτων.

α. Οἱ Πέρσαι ἠνάγκαζον τοὺς νέους μανθάνειν τοὺς νόμους.
3.1. Σαφῶς γὰρ ἂν διδάσκοιμι ὑμᾶς μή ἡγεῖσθαι θεοὺς εἶναι.
3.2. ᾿Αναξαγόρας φησὶ τὸν ἥλιον λίθον εἶναι.
3.3. Φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ.
3.4. Παρήγγειλεν ὁ Κλέαρχος εἰς τάξιν τὰ ὅπλα τίθεσθαι τοὺς ῞Ελληνας.
3.5. ῾Ομολογεῖς περὶ ἐμὲ ἄδικος γεγενῆσθαι.
3.6. Φημὶ ἡμᾶς ἔσεσθαι συμμάχους Θηβαίων.
3.7. Πεφύκασι πάντες καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ ἁμαρτάνειν
3.8. Οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν.
3.9. Ἐπιθυμεῖ γενέσθαι ἀνὴρ τὰ μεγάλα πράττειν.
3.10. Ἀρχίδαμος ἔμελλε δῃώσειν τὴν γῆν.

Να γράψετε τη γενική ενικού και πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών.

	μάντις	νομεύς	διώρυξ	κώνωψ	αὖλαξ	γύψ	μάστιξ	ανδριάς	ὄρνις	εἵλως
ενικός
πληθ.

Να γράψετε  την  πτώση  που  ζητείται

1.τὸ στράτευμα               : τη δοτική ενικού και  πληθυντικού

2.   τῆς τετράδος,    : την ονομαστική   και  αιτιατική ενικού

3.  ἡ    χάρις    : τη δοτική πληθυντικού ,    την αιτιατική ενικού                                                                                                                                                                                 

4.       ἡ ἄνωσις            : τη δοτική   και  κλητική ενικού

5        ὁ Δωριεύς         :   την κλητική ενικού  και  αιτιατική  πληθυντικού

6.       ὁ βήξ       : την αιτιατική ενικού και  δοτική  πληθυντικού

7.       ὁ γίγας             : την κλητική ενικού  και  δοτική  πληθυντικού

8.    ἡ  θρίξ:   τη  γενική   ενικού και  δοτική  πληθυντικού

9. ὁ γέλως:   τη  δοτική  ενικού και  δοτική  πληθυντικού

10. ὁ θεράπων:   τη  κλητική  ενικού και  δοτική  πληθυντικού

ενεργητικη- παθητικη συνταξη

Στην ενεργητική σύνταξη εξαίρεται η  ενέργεια    του υποκειμένου και  προσδίδεται αμεσότητα   και  ζωντάνια  στο  λόγο   , ενώ στην παθητική εξαίρεται η πράξη του  υποκειμένου  ,το  αποτέλεσμα  της  ενέργειας  του  υποκειμένου και  προσδίδεται  καθολικότητα  στο  λόγο .

Σημειώσεις:

α) Το ποιητικό αίτιο με τα ρηματικά επίθετα σε –τός εκφέρεται και με την πρόθεση «σε» και αιτιατική:       Όλοι τον σέβονται ð Σεβαστός σε όλους

Όλοι τον γνωρίζουν ð Γνωστός σε όλους

Όλοι τον αγαπούν ð Αγαπητός σε όλους.

β) Στις παθητικές μετοχές που λήγουν σε –μένος το ποιητικό αίτιο μπορεί να εκφέρεται και με την πρόθεση «με» και αιτιατική:

Χώμα βαφτισμένο με βροχή του Μάη.

γ) Μερικές φορές το ποιητικό αίτιο, όταν το παθητικό ρήμα βρίσκεται σε μετοχή Παρακειμένου, είναι ενωμένο με αυτήν ως πρώτο συνθετικό της:

Τουρκοπατημένος (= πατημένος από τους Τούρκους)

δ) Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται, όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα:

Ενώ επέστρεφαν από το χωράφι, έπιασε βροχή και βράχηκαν.

Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική

Η Μαρία βρήκε το θησαυρό.

ð Ο θησαυρός βρέθηκε από τη Μαρία.

Όταν η ενεργητική σύνταξη μετατρέπεται σε παθητική (δηλαδή όταν το ρήμα ενεργητικής διαθέσεως γίνεται ρήμα παθητικής διάθεσης), το αντικείμενο του μονόπτωτου μεταβατικού ρήματος («το θησαυρό») γίνεται υποκείμενο του παθητικού («ο θησαυρός») και το υποκείμενό του («η Μαρία») γίνεται ποιητικό αίτιο στο παθητικό («από τη Μαρία»).

~ Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική, αν το ρήμα είναι δίπτωτο, τότε το έμμεσο αντικείμενο συνήθως διατηρείται, μπορεί όμως και να γίνει εμπρόθετο.

Ο καθηγητής εξετάζει τους μαθητές μαθηματικά.

ð Οι μαθητές εξετάζονται μαθηματικά από τον καθηγητή.

ð Οι μαθητές εξετάζονται στα μαθηματικά από τον καθηγητή.

~ Στην περίπτωση των δύο αιτιατικών από τις οποίες η μία είναι κατηγορούμενο στην άλλη (στο αντικείμενο), τότε κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο του παθητικού ρήματος, φυσικά σε πτώση ονομαστική και η δεύτερη αιτιατική που ήταν κατηγορούμενο του αντικειμένου γίνεται και αυτή ονομαστική και είναι πια κατηγορούμενο του υποκειμένου του παθητικού ρήματος.

Οι πολίτες εξέλεξαν τον Παύλο νομάρχη.

ð Ο Παύλος εκλέχτηκε από τους πολίτες νομάρχης.

~ Τα ενεργητικά μεταβατικά ρήματα που λήγουν σε –μαι δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα ίδια ως ρήματα παθητικής διάθεσης. Από τα ρήματα αυτά όσα σχηματίζουν παθητική διάθεση, τη σχηματίζουν με περίφραση που το ένα μέρος της προέρχεται από το θέμα τους.

Ο υπουργός δέχτηκε το δήμαρχο.

ð Ο δήμαρχος έγινε δεκτός από τον υπουργό.

Οι ισχυροί συνήθως εκμεταλλεύονται τους αδύναμους.

ð Οι αδύναμοι συνήθως γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους ισχυρούς.

Οι εχθροί αντιλήφθηκαν το τέχνασμά μας.

ð Το τέχνασμά μας έγινε αντιληπτό από τους εχθρούς.

3. Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται όταν:

~ εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα

~ είναι άγνωστο

~ δεν θέλουμε να το δηλώσουμε

Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική ή το αντίστροφο και να αιτιολογήσετε την επιλογή σύνταξης από τον συγγραφέα.

1. «[Ο αναλφαβητισμός] αναστέλλει την οικονομική ανάπτυξη»

2. «Η μη ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης δυσχεραίνει την επιτυχή ενσωμάτωση των ατόμων στην αγορά εργασίας»

3. «θα πρέπει να αναζητηθούν συστηματικά νέοι τρόποι εκμάθησης ξένων γλωσσών»

4. «Στον προφορικό συνομιλιακό λόγο το κείμενο […] προσλαμβάνεται από τον δέκτη»

5. «Έξω από τη χώρα μας πάλι δεν έχουμε προβάλει την ελληνική γλώσσα με σωστό και ουσιαστικό τρόπο».

6. «Η τυπογραφία διεύρυνε τη γλωσσική ποικιλία με τα ποικίλα «εργαλεία» του γραπτού λόγου

7. «...από τα περισσότερα δικτατορικά καθεστώτα απαγορεύεται η σάτιρα και η κωμωδία

8. «Οι γονείς κυριεύονται από [….] φόβους για τον αποχωρισμό των παιδιών

9. «Η κοινωνία πρέπει να οργανώσει την κοινωνικοποίηση των νέων»

10. «Το προσωπικό στυλ ελεύθερου χρόνου επηρεάζεται και διαμορφώνεται από την οικογένεια

11. «Ο Βιτγκενστάιν δεν μας έχει διδάξει μόνο

12. «Μαθήματα ελληνικής γλώσσας προσφέρονται σήμερα σχεδόν από όλα τα πανεπιστήμια της χώρας

13. «Η ελληνική διδάσκεται ως δεύτερη γλώσσα [από ειδικευμένο διδακτικό προσωπικό]».

14. «Η σάτιρα από τη μια μεριά ξεσκεπάζει την ανοησία και από την άλλη καυτηριάζει το κακό» (

15. «Η διάψευση αυτή προκαλεί το γέλιο

16. «[Το Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας] αντιμετωπίζει ισότιμα τις σύγχρονες ευρωπαϊκές γλώσσες».

17. «Η έννοια του εγγραμματισμού δεν έχει κατακτηθεί από την πλειονότητα των παιδιών».

18. «Μια τέτοια διαδικασία δημιουργεί αναπόφευκτες εντάσεις και πιθανές συγκρούσεις με το περιβάλλον, ανασφάλεια, αλλά και συγχρόνως έξαψη και διάθεση για πειραματισμούς

19. «ο ευκολόπιστος [..] γοητεύεται από τη ρητορική τους αξία

20. «Τα στοιχεία-σοκ παρουσίασε η Unesco, με αφορμή τη χθεσινή, παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού

21. «Η Ελλάδα κατατάσσεται από τον ΟΗΕ στην 35η θέση παγκοσμίως, καθώς τα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη του κόσμου έχουν εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Πορεία σύνθεσης της περίληψης:

1. Συνθέτουμε και γράφουμε την περίληψη με δικά μας λόγια ,χρησιμοποιώντας το θεματικό κέντρο,  τις λέξεις -κλειδιά ,τις σημειώσεις που κρατήσαμε από κάθε παράγραφο ή θεματική ενότητα ή τους πλαγιότιτλους που έχουμε καταγράψει . Η σύνδεση αυτών των συστατικών μερών γίνεται με τη χρήση διαρθρωτικών λέξεων ,που στοχεύουν στο δέσιμο μεταξύ τους των μερών της περίληψης.

Ορισμένες συνηθισμένες διαρθρωτικές λέξεις άνάλογα με τη σημασία τους  είναι οι ακόλουθες :

α) αίτιο -αποτέλεσμα : επειδή ,διότι, γιατί, με αποτέλεσμα ,επομένως, άρα κ.ά.

β)χρονική σχέση : ύστερα, προηγουμένως, εντωμεταξύ, στη συνέχεια κ.ά.

γ) όρος ,προϋπόθεση : αν, εάν, εκτός κι αν, σε περίπτωση , με την προϋπόθεση ,με τον όρο κ.ά.

δ) αντίθεση :αλλά, όμως, αντίθετα, ωστόσο, εξάλλου, από την άλλη πλευρά, εντούτοις κ.ά.

ε) επεξήγηση : δηλαδή, με άλλα λόγια, για να το πω απλά κ.ά.

στ) έμφαση : είναι αξιοσημείωτο/ αξιοπρόσεκτο ότι …, θα ήθελα να τονίσω το εξής , να επιστήσω την προσοχή κ.ά.

ζ) παράδειγμα : για παράδειγμα ,π.χ., λ.χ.  κ.ά.

η) απαρίθμηση επιχειρημάτων : πρώτο, δεύτερο ,τρίτο … καταρχήν ,τελικά, στη συνέχεια κ.ά.

θ) διάρθρωση του κειμένου : το άρθρο/ η μελέτη/ η εισήγηση /η ομιλία /η επιφυλλίδα /το κείμενο … κ.ά.

ι)συμπέρασμα/ ανακεφαλαίωση: συμπεραίνοντας, ανακεφαλαιώνοντας, συμπερασματικά θα λέγαμε , στο τέλος κ.ά.

Γενικές οδηγίες

1) Αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση δίνοντας τα επιχειρήματα και τις σκέψεις του συγγραφέα σε σωστή αναλογία.

2)Δεν προσπαθούμε να μιμηθούμε το ύφος του κειμένου και αποφεύγουμε να χρησιμοποιήσουμε αυτούσιες τις λέξεις/ φράσεις του κειμένου ,παρά μόνο αν είναι εντελώς απαραίτητο. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούμε εισαγωγικά.

3) Δε σχολιάζουμε τις απόψεις του συγγραφέα ,ούτε επιδοκιμάζουμε ή αποδοκιμάζουμε τις θέσεις του. Παρακολουθούμε και καταγράφουμε τη συλλογιστική του πορεία με -όσο το δυνατό- αντικειμενικό τρόπο.

4)Παραλείπουμε : τις επεξηγήσεις ,όπου είναι δυνατό, τα παραδείγματα , τις καλλολογικές εκφράσεις ,τα σχήματα λόγου .

5) Μετατρέπουμε τις μεταφορές σε κυριολεξίες ή απλά τις παραλείπουμε.

6)Επιλέγουμε από την αρχή τη σύνταξη (ενεργητική ή παθητική) που θα χρησιμοποιήσουμε και τη διατηρούμε ως το τέλος της περίληψης.

7) Χρησιμοποιούμε κατά κανόνα το τρίτο πρόσωπο .

8) Καταγράφουμε τα βασικά σημεία του κειμένου και δεν τα σχολιάζουμε γιατί δεν κάνουμε διασκευή .

Σύνταξη της περίληψης

1. Η πρώτη περίοδος:

• αρχίζει με τη φράση: «ο συγγραφέας/ αρθρογράφος τον κειμένου αναφέρει /ται, παρουσιάζει, προβάλλει, προβληματίζεται, τονίζει, επισημαί­νει κτλ…»

• ακολουθεί το θεματικό κέντρο του κειμένου, με το οποίο ολοκληρώ­νεται η περίοδος.

2. Η δεύτερη περίοδος:

•   Αποτελεί την περιληπτική διατύπωση της πρώτης παραγράφου.

«   Συνδέεται με την πρώτη περίοδο με τη χρήση μιας διαρθρωτικής λέ­ξης ή φράσης π.χ. αρχικά κτλ.

3. Ακολουθούμε την ίδια διαδικασία για όλες τις επόμενες παραγράφους, με βάση τον πλαγιότιτλο και τις σημειώσεις κάθε παραγράφου.

4. Ο λόγος πρέπει να είναι συνεχής και να διασφαλίζεται η αλληλουχία και η συνοχή των νοημάτων με τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις. Π.χ. Επίσης τονίζει, παράλληλα επισημαίνει, προσθέτει ακόμα, αντίθετα προβάλλει, επιπλέον υποστηρίζει κτλ.

5. Την τελευταία παράγραφο του αρχικού κειμένου τη διαμορφώνουμε σε πρόταση κατακλείδα της περίληψης, αρχίζοντας με την κατάλληλη έκφρα­ση.

Π.χ. Ο συγγραφέας του κειμένου καταλήγοντας, συμπεραίνει… κτλ.

Ρήματα που χρησιμοποιούμε στην περίληψη

Ο συγγραφέας, αρθρογράφος κλπ.:   1. Αναφορικής όψης:διατυπώνει τη γνώμη, προτείνει, δηλώνει, εισηγείται, ανακοινώνει, ανα­φέρει, μνημονεύει, παραθέτει αυτολεξεί (ένα άλλο κείμενο), σχολιάζει, ερμηνεύει, συζητά (ένα άλλο κείμενο), παρατηρεί, διαπιστώνει, ορίζει με ακρίβεια, προσδιορίζει, καθορίζει, αποσαφηνίζει, διευκρινίζει, επε­ξηγεί, εξηγεί, αιτιολογεί, ονομάζει, αποκαλεί, χαρακτηρίζει, συγκρίνει, αντιθέτει, αντιπαραθέτει, αντιπαραβάλλει, επιχειρηματολογεί (υπέρ ή κατά), υπερασπίζεται, υποστηρίζει, υπεραμύνεται, συνηγορεί, συμφωνεί με, ταυτίζεται με, δικαιολογεί, ανασκευάζει, απορρίπτει, αντικρούει, αντιτείνει, αντιπροτείνει, τεκμηριώνει, στηρίζει (την άποψη του), απο­δεικνύει, δείχνει, κρίνει, αξιολογεί, αποτιμά, διαβεβαιώνει, βεβαιώνει, ισχυρίζεται, αποφαίνεται, υποστηρίζει, επιμένει (ότι), προβλέπει, λέει, σημειώνει, τονίζει, επισημαίνει, υπογραμμίζει, πραγματεύεται, εξετάζει, συζητά, ασχολείται (με), αναφέρεται (σε), αναλύει, αναπτύσσει, ορίζει, διαιρεί, ταξινομεί, περιγράφει, απαριθμεί, συμπληρώνει, προσθέτει, αφηγείται, διηγείται, αναρωτιέται, απορεί, ρωτά, υποδεικνύει, προτεί­νει, αντιπροτείνει, συμβουλεύει, συστήνει, απολογείται, εύχεται, εξεγεί­ρεται, αγανακτεί, εκφράζει την έκπληξη του.                                                                                                                                                       2. Ποσοτικής όψης:προσπερνά βιαστικά, με συντομία, αποσιωπά, παραλείπει, δεν αναφέ­ρει/ αναφέρεται, θίγει πλαγίως, έμμεσα, επιφανειακά, εξετάζει διεξοδι­κά, αναλυτικά, προσεκτικά, συζητά διεξοδικά, ανοίγει – κλείνει – τερμα­τίζει τη συζήτηση, εξαντλεί το θέμα, συμπεραίνει, προσθέτει, υπογραμ­μίζει, επισημαίνει.                                                               

3.Μεταγλωσσικής όψης: επεξηγεί, συγκεκριμενοποιεί (για άλλο κείμενο), παραφράζει (για άλλο κείμενο).                                                                                                                              

4.  Διορθωτικής όψης:τροποποιεί, αλλάζει (τη διατύπωση), διορθώνει (τον εαυτό του/τους συ­νομιλητές του), ανασκευάζει τα επιχειρήματα, αναιρεί όσα είπε.                                   5.  Διαλογικής όψης: απευθύνει το λόγο, δίνει το λόγο, ζητά το λόγο, παίρνει, υφαρπάζει το λόγο, διεκδικεί το λόγο, παρεμβαίνει, διακόπτει, απαντά, δευτερολογεί, απευθύνεται.                 6. Οργανωτικής όψης: αρχίζει, προλογίζει, συνεχίζει, μεταβαίνει (σε άλλο θέμα), παρεκβαίνει, τελειώνει, καταλήγει, συμπεραίνει, ανακεφαλαιώνει.                           

ΠΕΡΙΛΗΨΗ  ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ   ΠΛΑΙΣΙΟΥ

 Η περίληψη συχνά γράφεται για συγκεκριμένο σκοπό και έχει  αποδέκτη, οπότε πρέπει να ενταχθεί στο ανάλογο επικοινωνιακό πλαίσιο.     Παράδειγμα 1. Αν το επικοινωνιακό της πλαίσιο είναι η συνοπτική παρουσίαση ενός κειμένου μέσα στην τάξη, τότε ο μαθητής οφείλει να την εντάξει στο ανάλογο πλαίσιο προσχεδιασμένου προφορικού λόγου (βλ. επικοινωνιακό πλαίσιο του λόγου, 4.22), με την κατάλληλη προσφώνηση («Αγαπητοί συμμαθητές,») και αποφώνηση («Ευχαριστώ για την προσοχή σας»).Ενδεικτική πρόταση:

Αγαπητοί συμμαθητές,

Θα ήθελα να παρουσιάσω συνοπτικά το περιεχόμενο ενός κειμένου ,το οποίο αναφέρεται στο…(θέμα) Ο συγγραφέας αρχικά…

                                                                        Ευχαριστώ για την προσοχή σας

Παράδειγμα 2. Αν το επικοινωνιακό της πλαίσιο είναι η συνοπτική παρουσίαση ενός άρθρου στη σχολική τους εφημερίδα (συνοπτική αναδημοσίευση), τότε ως τίτλος μπορεί να μπει «Ένα άρθρο για…», στη συνέχεια να δοθεί η ταυτότητα του άρθρου και να παρουσιαστεί το περιεχόμενό του.

Ενδεικτική πρόταση:

Ένα άρθρο για τη σχολική βία

Σε άρθρο του στην εφημερίδα…, με τίτλο «Φαινόμενα έξαρσης της σχολικής βίας», ο …(αρθρογράφος) ισχυρίζεται ότι…

3.      Η περίληψη μπορεί να γραφεί και με ενεργητική και με παθητική σύνταξη.Ø Με την ενεργητική σύνταξη δίνουμε έμφαση στο πρόσωπο που δρα και το ύφος γίνεται άμεσο, προσωπικό και ζωντανό.Ø Με την παθητική σύνταξη δίνουμε έμφαση στο αποτέλεσμα τής ενέργειας και το ύφος γίνεται πιο απρόσωπο και τυπικό.

4.        Η περίληψη έχει πληροφοριακό χαρακτήρα, οπότε η εισαγωγή της είναι προτιμότερο να γίνεται με αναφορά στο συγγραφέα ή στο κείμενο. Μια εισαγωγή κατευθείαν από τις ιδέες-πληροφορίες του κειμένου είναι και αυτή αποδεκτή υπό την έννοια ότι ο γράφων ταυτίζεται με το συγγραφέα του κειμένου, ο οποίος επιχειρεί να πυκνώσει το κείμενό του.

ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Με ποιον τρόπο/ με ποιους τρόπους αναπτύσσονται οι παρακάτω παράγραφοι;

1. Η γεωργική επανάσταση επέφερε μια βασική αλλαγή: ο δείκτης γεννητικότητας του ανθρώπου έφτασε και ξεπέρασε το δείκτη θνησιμότητας και ο αριθμός των ανθρώπων του πλανήτη άρχισε να αυξάνεται σταθερά. Η γεωργία έγινε η κυρίαρχη ανθρώπινη δραστηριότητα – ακόμη και σήμερα απασχολεί σχεδόν πενήντα τοις εκατό του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού.

 Από το περιοδικό National Geographic

2. Κάθε, όμως, θετικό στοιχείο γεννάει και την άρνησή του. Η ελεύθερη ιδιωτική γέννησε δύο αρνήσεις. Η μία είναι οι συνθήκες εργασίας αυτών που εργάζονται σ’ αυτήν ως μισθωτοί. Η δεύτερη είναι οι συνθήκες επέκτασης της επιχείρησης με μόνο κριτήριο το κέρδος. Χρ. Μαλεβίτσης

3. Σε κανένα φυσικά κύκλο δεν μπορούσε να λείψει το στοιχείο του λόγου και της αξίας του ανθρώπου ως λογικού όντος. Τα βρίσκουμε και στο σινικό και στον ινδικό πολιτισμό. Πουθενά όμως δεν τα βρίσκουμε ως κυρίαρχα στοιχεία, όπως και στον ευρωπαϊκό κύκλο. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά που χωρίζει την Ευρώπη από την Ασία . Κωνσταντίνος Τσάτσος

4. Ο σύγχρονος Ελληνισμός έχει πνευματικά κεφάλαια ανεκτίμητα, όχι δανεισμένα ,αλλά δικά του στ’ αλήθεια: την ανθρωπιστική του παράδοση, την Ορθόδοξη Εκκλησία, το πνεύμα του Εικοσιένα. Ας προσθέσουμε σ’ αυτά και τη νεοελληνική λογοτεχνία που μπορεί να μην είναι μεγάλη, είναι όμως η φωνή της καρδιάς του έθνους, για τούτο, χωρίς αυτήν δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ η εθνική μας παιδεία. Αν στηρίξουμε καλά στις βάσεις αυτές την αγωγή των παιδιών μας, δεν έχουμε λόγους να φοβόμαστε για το μέλλον του Ελληνισμού. Όσο για τις πρακτικές του ικανότητες στο διεθνή στίβο δεν θα τις κρίνουμε ως ασήμαντες και περιφρονητέες, όταν αναλογιστούμε ότι ο μικρός αυτός λαός, με όλη του τη φτώχεια, ξεκινώντας από το τίποτα, κατάφερε, σε ολίγες δεκαετίες, να δημιουργήσει τον τρίτο εμπορικό στόλο της οικουμένης.   Γιώργος Θεοτοκάς

5. Η ελληνική λέξη «τύραννος», που ξεκίνησε ηθικά ουδέτερη, σημαίνοντας τον ηγεμόνα ή τον αρχηγό, για να καταντήσει συνώνυμη κάθε αυθαιρεσίας και κάθε απανθρωπιάς, μας δίνει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ολόκληρη η καθημερινή ζωή είναι γεμάτη διαφωτιστικά περιστατικά. Ο μαθητής που γίνεται επιμελητής, ο υπάλληλος που γίνεται εργοδότης, οι αρραβωνιασμένοι που γίνονται νόμιμοι σύζυγοι ,ο υφηγητής που εκλέγεται καθηγητής, ο κατώτερος κληρικός που ανεβαίνει στο ανώτατο αξίωμα της ιεραρχίας, ο υπαξιωματικός που προάγεται σε αξιωματικό, ο κατώτερος αξιωματικός που προάγεται σε ανώτερο, το μέλος της ορχήστρας που ανεβαίνει στο «πόντιουμ» του αρχιμουσικού, ακόμη και ο προσωρινός αναπληρωτής ενός ανωτέρου του, δεν είναι πια οι ίδιοι άνθρωποι. Φυσικά, θα σας αποκριθούν πως η εξουσία επιβάλλει υποχρεώσεις και πως κανένας δεν έχει το δικαίωμα να φθείρει το κύρος της, για να την προσαρμόσει στη διάθεση του καθενός.    Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ (1859-1951)

Να σε προσμένω

Για σένα έχω κοντά μου τ’ αδειανό θρονί

και για τους δυο μας το ποτήρι γεμισμένο.

Ξυπνά τον πόθο η ώρα η βραδινή

το ξέρω πως δε θα ’ρθεις –κι όμως σε προσμένω.

Η πόρτα αν τρίξει απ’ τον αέρα.. ένα ξερό

κλαδί αν σαλέψει έξω στον κήπο... βήμα ξένο

στο δρόμο αν προσπεράσει, λαχταρώ...

Το ξέρω πως δε θα ’ρθεις –κι όμως σε προσμένω.

Νυχτώνει η μέρα, κρύα κι ερημική,

δάκρυα σταλάζει το κερί μου αναμμένο...

Και νιώθω μια χαρά μαρτυρική:

Να ξέρω πως δε θα ’ρθεις –και να σε προσμένω.

(Πύρινη Ρομφαία-Αλκυονίδες, 1921)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πιστεύετε ότι το ποίημα είναι χαρακτηριστικό της παραδοσιακής ή της μοντέρνας ποίησης;    2. Να βρείτε τρία (3) χαρακτηριστικά της μορφής  και ( 3) του περιεχομένου που επαληθεύουν την προηγούμενη απάντησή σας

β.1. Να επισημάνετε τη βασική επανάληψη που κυριαρχεί στο ποίημα  να σχολιάσετε τη λειτουργία της και να ερμηνεύσετε την παραλλαγή της στο κλείσιμο του ποιήματος

β.2. Να βρείτε στο ποίημα πέντε (5) εικόνες – δύο οπτικές και τρεις ακουστικές.

β.3. Να βρείτε στο ποίημα ένα (1) οξύμωρο σχήμα (2 μονάδες), δύο (2) μεταφορές και μία (1) προσωποποίηση.

Β.4.Ο ποιητής    χρησιμοποιεί   το  α και β    ενικό   πρόσωπο  σε    κάποιους   στίχους   . Να   αιτιολογήσετε   αυτή  την   επιλογή  του.

Σινόπουλος - Ο Καιόμενος

Συλλογή: Μεταίχµιο Β΄, έκδοση 1957 – «προϊόν εµπειρίας του εµφυλίου πολέµου και της µετεµφύλιας ατµόσφαιρας»

Το ποίημα χωρίζεται σε δυο νοηματικές ενότητες:

στ. 1-13: ο αφηγητής ταυτίζεται με τον ποιητή.

στ. 14-16: σχολιασμός και φιλοσοφική αναγωγή του συμβ

Η σκηνή του ποιήματος ανοίγει με μια κραυγή γεμάτη θαυμασμό ενός από το πλήθος. Όλοι γύρισαν γεμάτοι έκπληξη τα μάτια να δουν το παράξενο και τραγικό θέαμα.

Πρώτο μέρος (στίχοι 1-13)

Τόπος Αφήγησης: Ελλάδα (η χώρα εδώ είναι σκοτεινή)

Χρόνος: Σε πρώτο επίπεδο: Πιθανότατα τα η περίοδος του εμφυλίου πολέμου. Ο προσδιορισμός του χρόνου δεν στηρίζεται στην αυτοπυρπόληση επειδή την εποχή αυτή δε μαρτυρούνται αυτοπυρπολήσεις. Μπορούμε να στηρίξουμε ότι ο χρόνος παραπέμπει στην Ελλάδα του Εμφυλίου στο δίστιχο: «η χώρα εδώ είναι σκοτεινή και δύσκολη. Φοβάμαι∙ ξένη φωτιά μην ανακατεύεις μου είπαν» - στ. 9-10 – Υπαινιγμός για το κλίμα της εποχής.

Σε δεύτερο επίπεδο: Διαχρονικότητα – Οποιαδήποτε εποχή, σε οποιαδήποτε χώρα όπου ασκείται τυραννική εξουσία από ντόπιους ή ξένους, ή όπου υπάρχει ιδεολογικός αναβρασμός και σημειώνονται αιματηρές συγκρούσεις ανάμεσα σε αντιμαχόμενες παρατάξεις.

Βασικά πρόσωπα της αφήγησης:

α) Ο αφηγητής – ποιητικό υποκείμενο: Χρησιμοποιείται το α’ ενικό πρόσωπο.

β) Το πλήθος: Παρουσιάζεται από τον πρώτο κιόλας στίχο. Ο αφηγητής, επειδή αισθάνεται μέλος της ομάδας, χρησιμοποιεί α’ πληθυντικό πρόσωπο «γυρίσαμε, μου είπαν». Το ποιητικό υποκείμενο ταυτίζεται με το πλήθος μόνο στη ροή της αφήγησης. Στους υπόλοιπους στίχους ξεχωρίζει από το πλήθος, αφηγείται, ενεργεί, σκέφτεται ως άτομο.

γ) Ο καιόμενος: Η μόνη πληροφορία που έχουμε γι’ αυτόν είναι πως μπήκε μόνος του στη φωτιά (αυτοπυρπόληση). Η αιτία δεν αναφέρεται ξεκάθαρα, αλλά την υπαινίσσονται οι στίχοι 2-4: «Ήταν στ’ αλήθεια αυτός που απόστρεψε το πρόσωπο όταν του μιλήσαμε. Και τώρα καίγεται. Μα δε φωνάζει βοήθεια.

Αφηγηματικές φωνές – πλάνα – επίπεδα ποιήματος:

Η αφήγηση αρχίζει in medias res με τη γεμάτη θαυμασμό φωνή (Κοιτάχτε! μπήκε στη φωτιά!) κάποιου από το πλήθος. Στη συνέχεια, το ποίημα δομείται σε τρία αλληλοσυνδεόμενα πλάνα (σύμφωνα με τον Κ. Μπαλάσκα) που παρουσιάζονται με κινηματογραφική τεχνική. Ο φακός κινείται ανάμεσα στα πρόσωπα (πλήθος, ποιητής, καιόμενος) που κυριαρχούν σ’ αυτά τα πλάνα και που σκιαγραφούνται με αδρές γραμμές, ενώ παράλληλα αντιπροσωπεύουν τρεις διαφορετικές οπτικές του κόσμου.

Α. Το ποιητικό εγώ, που αναρωτιέται, σκέφτεται, σχολιάζει. Αρχικά, παρουσιάζεται ως ένας από το πλήθος (αφήγηση σε α’ πληθυντικό πρόσωπο – γυρίσαμε, μιλήσαμε), στη συνέχεια αποδεσμεύεται και μετέχει στο δράμα του καιόμενου (αφήγηση σε α’ ενικό πρόσωπο - διστάζω, είμαι φτιαγμένος να παραξενεύομαι, φοβάμαι) για να αποκαλυφθεί στον τελευταίο στίχο, γενικά όμως (ο ποιητής), ο ποιητής του μεταπολεμικού κόσμου.

Β. Το πλήθος, που θαυμάζει, δεν ανακατεύεται, χειροκροτεί (αφήγηση σε β’ πρόσωπο, χρήση βασικά προστακτικής έγκλισης που είτε προτρέπει είτε αποτρέπει – Κοιτάχτε! //ξένη φωτιά μην την ανακατεύεις).

Γ. Ο καιόμενος (αφήγηση σε γ’ πρόσωπο - αυτός που απόστρεψε το πρόσωπο, καίγεται, δε φωνάζει βοήθεια, αναλίσκεται περήφανος, μονάχος, καταμόναχος, αφανίζονταν, άστραφτε, γινόταν ήλιος).

Σκηνικό:

Χώρα σκοτεινή και δύσκολη (στίχος 9) – ανελεύθερη χώρα, «ένα τοπίο θανάτου», η

Ελλάδα του Εμφυλίου.

Ο στίχος 10 (ξένη φωτιά μην την ανακατεύεις) δηλώνει και την απαγόρευση τουπλήθους και την απαγόρευση της εξουσίας Αυτή η κατάσταση εξηγεί και τη στάση του καιόμενου (αγωνιστική διαμαρτυρία) και τη στάση του πλήθους (θαυμασμός, φόβος, ουδέτερο χειροκρότημα) και τη στάση του ποιητή, ο οποίος παραμένει διχασμένος.

Γλώσσα – λειτουργία του λόγου:

Λόγος πυκνός, δυνατός με λογική διάρθρωση και μελετημένη αρχιτεκτονική.

Αντιρητορική αλλά και υποβλητική υφή της γλώσσας.

Μικροπερίοδος λόγος, κυριαρχία ρήματος (28 ρήματα), λιγοστά επίθετα («γυμνές οι

λέξεις») δίνουν την αίσθηση ενός καθημερινού λόγου που παραπέμπει στη μαρτυρία.

Η χρήση πολλών ρηματικών προσώπων κάνει το ποίημα να ηχεί πολυπρόσωπο (α΄

πληθυντικού, α΄ ενικού, β΄ ενικού, γ΄ ενικού) – πρόκειται για τον λόγο του ενός

έναντι του λόγου των πολλών.

Το ποίημα αρχίζει με μια δραματική προστακτική (Κοιτάχτε!) και ακολούθως

περνάμε σε μια στοχαστική ανάμνηση γεγονότων σε χρόνο αόριστο (μπήκε στη

φωτιά, γυρίσαμε, απόστρεψε). Στη συνέχεια, ρήματα σε χρόνο ενεστώτα ζωντανεύουν

την ανάμνηση (καίγεται, διστάζω, φοβάμαι), ενώ οι παρατατικοί που έπονται

(καίγονταν, αφανίζονταν, γινόταν) δηλώνουν τη διάρκεια της πράξης και της

ανάμνησής της, τη διαχρονικότητά της.

Σύμβολα:

Χώρα σκοτεινή και δύσκολη: κάθε ανελεύθερο και καταπιεστικό περιβάλλον.

Φωτιά: σύμβολο κάθαρσης και εξαγνισμού.

Ήλιος: σύμβολο φωτός (ήλιος της δικαιοσύνης).

Καιόμενος: σύμβολο αγωνιζόμενου ανθρώπου ενάντια σε κάθε κατάσταση σκοτεινή

και δύσκολη, ιερό σφάγιο, ο καθείς που ‘αναλίσκεται’ για ένα ιδανικό.

Ερμηνεία-αιτιολόγηση τίτλου Ο Καιόμενος:

= Ο άνθρωπος που πυρπολείται, μια θυσιαστήρια δάδα διαμαρτυρίας, αυτός που

καίγεται και θα καίγεται χωρίς να φθείρεται (σαν τη φλεγόμενη βάτο), οπρωταγωνιστής στο δρώμενο αυτό.

= Ο ποιητής, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο «καίγεται» μεταφορικά, παραμένοντας

διχασμένος και μετέωρος.

= Ο καθένας από εμάς, εάν συναισθάνεται το ηθικό αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται.

Η αοριστία του τίτλου (= αυτός που καίγεται) υποδηλώνει ότι δεν πρόκειται μόνο

για ένα ατομικό δράμα αλλά για μια πράξη εν ενεργεία, που πραγματώνεται στο

παρόν και προβάλλεται στο μέλλον (δηλώνεται το παρόν διαρκείας, η δυνατότητα ή

και η προτροπή επανάληψης). Τούτο, εξάλλου, δηλώνεται και με τον παροντικό

χρόνο της μετοχής καιόμενος που δίνει τη διάρκεια, τη διαχρονικότητα της πράξης

(και όχι με έναν παρελθοντικό που θα σήμαινε ο καμένος, αυτός που κάηκε και δεν

υπάρχει πια). Η σημασία της πράξης αυτής, που εν τέλει αποτελεί κατάφαση στη ζωή

και όχι άρνησή της, έγκειται στο κέρδισμα του ‘προσώπου’ μας (πρβλ. «κι όμως

κερδίζει κανείς το θάνατό του, το δικό του θάνατο, που δεν ανήκει σε κανένα άλλο.

Και τούτο το παιχνίδι είναι η ζωή» - Γ. Σεφέρης).