ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΡΙΤΟ ΛΥΚΕΙΟ

1.Κατηγορούμενο του αντικειμένου

Υπάρχουν ρήματα που συντάσσονται με δύο αιτιατικές από τις οποίες η μία είναι αντικείμενο  και  η άλλη  που  δηλώνει  κάποια  ιδιότητα   είναι  κατηγορούμενο  και  ονομάζεται κατηγορούμενο του αντικειμένου

 Οσα σημαίνουν: λέγω, καλῶ, προσαγορεύω, ὀνομάζω

 Όσα σημαίνουν: ποιῶ, καθίστημι, τίθημι, ἀποδείκνυμι, ἀποφαίνω, αἱροῦμαι, χειροτονῶ

 Όσα σημαίνουν: νομίζω, ἡγοῦμαι, κρίνω Οσα σημαίνουν: ἔχω, δίδωμι, λαμβάνω, παραλαμβάνω, παρέχω

2.ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Το επιρρηματικό κατηγορούμενο δεν συντάσσεται με συνδετικά ρήματα αλλά  κυρίως με ρήματα που δηλώνουν δράση κίνηση ή σκόπιμη ενέργεια. Το επιρρηματικό κατηγορούμενο είναι τις περισσότερες φορές άναθρο επίθετοκαι σπάνια ουσιαστικό και ισοδυναμεί με επίρρημα το οποίο μπορεί να δηλώνει :

-τόπο                                  "οἱ στρατιῶται ἐσκήνωσαν ὑπαίθριοι

-χρόνο                                "ἀφίχθη δευτεραῖος

-τρόπο                                "ἄσμενος ἔπραξεν ταῦτα

-σειρά                                 "ἔπραξαν ταῦτα πρῶτοι

      -σκοπό                               "ἐστάλη διδάσκαλος

    επιρρηματικά κατηγορούμενα είναι συνήθως οι λέξεις:

      ἀντίος (=απέναντι, εχθρικός), αὐτόματος ,ἀργός, ἁθρόος, ἄπρακτος, ἄκριτος,  ἄκων, ἀκούσιος, ἀπότομος,ἄπρακτος, αὐτοκράτωρ(= με απόλυτη εξουσία), αὐτόνομος, αἰφνίδιος, ἄσμενος(=με χαρά),ἄφθονος, βοηθός, γέρων, δεύτερος, δευτεραῖος (τη δεύτερη μέρα) ,εἰρηνοποιός ,  ἑκών , ἑκούσιος ,ἐθελούσιος, ἐναντίος, ἐνιαύσιος (= ετήσιος), ἑσπέριος, θαλάσσιος,  μέγας, μέσος, μετέωρος, νέος ,σκοταῖος(= τη νύχτα),σύμβουλος, τελευταῖος, τριταῖος, φύλαξ ,ὅμορος (=γειτονικός),ὄρθριος, πελάγιος, πολύς ,πρότερος, πρῶτος, στρατηγός, σύμβουλος, ὑπαίθριος, ὑπόσπονδος (=με την προστασία της ανακωχής) , ὕστερος ,ὕστατος, χρόνιος

 του τρόπου:  ἄκων, ἀκούσιος, ἐθελούσιος, ἀπότομος, ἑκών/ ἑκούσιος, ἁθρόος, ἀντίος, ἄσμενος,  ἄφθονος, ἐναντίος,ἄπρακτος, αὐτοκράτωρ, αὐτόνομος, ὑπόσπονδος, αὐτόματος ,ἀργός, μετέωρος, μέγας, ἄκριτος,  ὅμορος

   του χρόνου:   γέρων, ἐνιαύσιος, ὄρθριος, νέος, σκοταῖος,  τριταῖος, δευτεραῖος, ἑσπέριος,

      του τόπου:  βοηθός, θαλάσσιος,  πελάγιος, ὑπαίθριος,

      του σκοπού:  βοηθός, εἰρηνοποιός ,  φύλαξ, στρατηγός, σύμβουλος,

     της σειράς   πρῶτος, δεύτερος, τελευταῖος, ὕστερος ,ὕστατος,

3. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Το προληπτικό κατηγορούμενο (ή κατηγορούμενο του αποτελέσματος) φανερώνει το αποτέλεσμα της έννοιας του ρήματος και αποδίδεται κατά πρόληψη στο υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος. Μεταφράζεται με τα «ώστε»/ «ώστε να».To προληπτικό κατηγορούμενο είναι πάντα άναρθρο επίθετο και συντάσσεται με ρήματα που σημαίνουν μεταβολή αύξηση ή εξέλιξη του υποκειμένου ή του αντικειμένου.

-          Προληπτικό κατηγορούμενο του υποκειμένου δέχονται τα ρήματα:  αὔξομαι , τρέφομαι, πνέω, αἴρομαι ,ἐκδιδάσκομαι, παρασκευάζομαι, κομίζομαι, τείνω , ῥέω.

-          Προληπτικό κατηγορούμενο του αντικειμένου δέχονται τα ρήματα: αὔξω, αἴρω, τρέφω, παιδεύω, διδάσκω.

Π.χ  ὁ ἄνεμος ἔπνει ἐνάντιος

                   ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1.     Να βρείτε τα αντικείμενα και τα κατηγορούμενά τους στις παρακάτω προτάσεις και να τις μεταφράσετε:

α. Ἔκριναν αὐτὸν φιλομαθέστατον.
β. Ὁ δῆμος εἵλετο Μιλτιάδην στρατηγόν.
γ. Ἀρταξέρξης Τισσαφέρνην σατράπην ἐποίησε.
δ. Πάντων δεσπότην αὑτὸν ἐποίησε.
ε. Τὴν τοιαύτην δύναμιν ἀνδρείαν καλῶ.

2.Να χαρακτηρίσετε τα επιρρηματικά και προληπτικά κατηγορούμενα στις παρακάτω περιόδους.

α. Κατέβαινον εἰς τὰς κώμας σκοταῖοι.

β. Οἱ Ἀρκάδες πρῶτοι πλέουσι.

γ. Ἔχων δὲ τούτους Κῦρος ἀφίκετο αἰφνίδιος.

δ. Χρὴ παῖδας ἐκδιδάσκεσθαι σοφούς.

ε. Ηὔξατο διὰ ταῦτα τὸ ὄνομα αὐτοῦ μέγα.