ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ- ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ

► (Απλό) κατηγορούμενο

(Απλό) Κατηγορούμενο λέγεται το ουσιαστικό ή το επίθετο που προσδίδει μια ιδιότητα στο υποκείμενο ή το αντικείμενο δια μέσου του ρήματος. 

Ως κατηγορούμενο μπορεί να τεθεί επίσης οποιοσδήποτε ονοματικός τύπος, δηλαδή αντωνυμίες, αριθμητικά, ουσιαστικοποιημένα επίθετα και μετοχές, απαρέμφατο, καθώς και δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις. 

π.χ. Ἡ πόλις φρούριον κατέστη. (ουσιαστικό) 

Τὸ λέγειν πράττειν ἐστίν. (απαρέμφατο) 

Το κατηγορούμενο συμφωνεί πάντα σε γένος, αριθμό και πτώση με τον όρο στον οποίο αναφέρεται, δηλαδή με το υποκείμενο ή το αντικείμενο. 

Σε αρκετές περιπτώσεις όμως, όταν το υποκείμενο είναι μια αφηρημένη ή γενική έννοια, το κατηγορούμενο βρίσκεται σε ουδέτερο γένος ενικού αριθμού, ανεξάρτητα από το γένος του υποκειμένου. 

π.χ. Ἡ μὲν φύσις ἐστὶν ἄτακτον.
(= Η φύση είναι κάτι το απείθαρχο.)

Τα ρήματα τα οποία συντάσσονται με κατηγορούμενο στο υποκείμενό τους λέγονται συνδετικά και είναι τα εξής:

α) το ρήμα εἰμὶ και τα συνώνυμά του:

γίγνομαι, καθίσταμαι (= γίνομαι), ὑπάρχω,

τυγχάνω (= τυχαίνει να είμαι), διατελώ (= είμαι συνεχώς),

ἔφυν (= γεννήθηκα), πέφυκα (= είμαι από τη φύση μου),

ἀποβαίνω (= φαίνομαι), ἐκβαίνω (= γίνομαι)

β) τα προχειριστικά ρήματα , δηλαδή όσα σημαίνουν εκλογή:

αἱροῦμαι (= εκλέγω, εκλέγομαι), χειροτονῶ (= εκλέγω με ανάταση του χεριού),χειροτονοῦμαι,

λαγχάνω (= τυχαίνω), ἀποδείκνυμι (= διορίζω, καθιστώ), ἀποδείκνυμαι

γ) τα κλητικά ρήματα:

καλοῦμαι, λέγομαι, ὀνομάζομαι, προσαγορεύομαι

► Γενική κατηγορηματική

Γενική κατηγορηματική λέγεται η γενική ενός ουσιαστικού που συντάσσεται με ρήματα συνδετικά, η οποία τίθεται στη θέση κατηγορουμένου και έχει κατηγορηματική σημασία. Η γενική κατηγορηματική διακρίνεται σε: 

Διαιρετική, η οποία δηλώνει το σύνολο, μέρος του οποίου είναι το υποκείμενο.

π.χ. Ἦν δὲ καὶ οὗτος τῶν στρατηγῶν.
(= Ήταν και αυτός από τους στρατηγούς.)

Κτητική, η οποία δηλώνει τον κάτοχο του υποκειμένου.

π.χ. Ὁ ναός ἦν τῆς θεάς.
(= Ο ναός ήταν της θεάς.)

Ιδιότητας, η οποία δηλώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου.

π.χ. Τούτου τοῦ τρόπου εἰμί
(= Είμαι αυτού του χαρακτήρα.)

Ύλης, η οποία δηλώνει την ύλη από την οποία έχει κατασκευαστεί το υποκείμενο.

π.χ. Αἱ ἀσπίδες ἦσαν χαλκοῦ
(= Οι ασπίδες ήταν από χαλκό)

Αξίας, η οποία δηλώνει την αξία του υποκειμένου.

π.χ. Ἡ οἰκία ἦν χιλίων ταλάντων.
(= Το σπίτι ήταν αξίας χιλίων ταλάντων.)

Καταγωγής, η οποία δηλώνει την καταγωγή του υποκειμένου.

π.χ. Δαρείου καὶ Παρυσάτιδος γίγνονται παῖδες δύο.
(= Από τον Δαρείο και την Παρυσάτιδα γεννιούνται δύο παιδιά) 

1.ΝΑ  ΒΡΕΙΤΕ  ΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΑ   ΚΑΙ  ΝΑ  ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΤΕ   ΣΕ  ΠΟΙΟ  ΜΕΡΟΣ  ΤΟΥ  ΛΟΓΟΥ  ΑΝΗΚΟΥΝ

n Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις

n τὰ μὲν κατηγορημένα οὕτως ἐστὶ πολλά και δεινά

n πᾶς νόμος ἐστι εὕρημα μὲν καὶ δῶρον θεῶν

n ἡ μὲν φύσις ἐστὶν ἄτακτον

n Οἱ ἐθελονταί ἦσαν δισχίλιοι

n Εἰμί τυράννῳ ἐοικώς

n Τό σιγᾶν ἐστι σωφρονεῖν

n Ἡ ἀγορά ἦν πλησίον

n Φίλιππος ἐστιν ὅ,τι ἄν εἴποι τις

2. ΝΑ   ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΤΕ   ΤΟ  ΕΙΔΟΣ   ΤΗΣ  ΓΕΝΙΚΗΣ   ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗΣ :

α. Ἡ Ζέλεια ἐστι τῆς Ἀσίας

β. Ὁ παῖς ἐστι δέκα ἐτῶν

γ. Θουκυδίδης ἐστί τῶν Ἀλιμουσίων

δ. Οὗτος ἐπιφανοῦς πατρός ἦν

ε. Αἱ οἰκίαι ἦσαν πλίνθων

στ. Ὁ Καλλίου οἶκος ἐλέγετο εἶναι ἑκατόν ταλάντων 

ζ. Το δίς ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἀνδρός σοφοῦ

η. Ἡ σωφροσύνη τῶν μεγίστων ἀγαθῶν ἐστι

θ. Καλοῦ πατρός πέφυκαι.

Το τεῖχος εἴκοσι ποδῶν ἦν