ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΠΟΙΗΣΗ

Τα χαρακτηριστικά του ρομαντισμού

Ο ρομαντισμός χαρακτηρίζεται κυρίως από

-την άρνηση του ορθολογικού πνεύματος του διαφωτισμού και την αμφισβήτηση της τυποποίησης του κλασικισμού,

-τη στροφή προς την αδέσμευτη, μερικές φορές αχαλίνωτη, φαντασία και το συναίσθημα,
-το απόλυτο, το συγκινησιακό, το ιδανικό και το υπερβολικό ελκύουν τον ρομαντικό καλλιτέχνη.

- την επιστροφή στη φύση και το παρελθόν,

-από διάθεση απαισιοδοξίας και μελαγχολίας καθώς και νοσταλγία για τα περασμένα,

-την τάση για το παράδοξο, το υπερφυσικό και το εξωτικό, το μυστηριώδες, το όνειρο, το ασαφές και το συγκεχυμένο.

Ως προς τη μορφή και τα εκφραστικά μέσα, τα ρομαντικά κείμενα χαρακτηρίζονται από

-ελευθερία στη μορφή, ποικίλα εκφραστικά μέσα και κυρίως δυνατές εικόνες,

-από έντονο ρυθμό,

- συνήθως έχουν στροφές, μέτρο και ομοιοκαταληξία.

Ως προς τη θεματογραφία, οι ρομαντικοί δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση

-στην έκφραση προσωπικών συναισθημάτων του «εγώ» του ήρωα ή του δημιουργού.

-στη  μελαγχολική διάθεση, απαισιοδοξία, νοσταλγία.

- στην προσωπική εμπειρία της φύσης. Ο ρομαντικός ποιητής θεωρεί ότι η φύση είναι η «αντανάκλαση» της ψυχής, του εσωτερικού κόσμου και επιδιώκει την ταύτιση με τη φύση. Γι’ αυτό και συχνά στα ρομαντικά ποιήματα ο ποιητής εκστασιάζεται στη θέα της φύσης.

-Προσπάθεια να εκφραστεί το «εσώτερο ιδανικό» μέσα από εικόνες που παρουσιάζουν τα οράματα του ποιητή.

    -    Το όνειρο έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς αποτελεί την πύλη που οδηγεί κατευθείαν στα άδυτα της ψυχής, στο υποσυνείδητο.

-στο θεό και τη θρησκευτικότητα,

-στις περιπέτειες, στον ηρωισμό και στους αγώνες για την ελευθερία,

- στον έρωτα που συνήθως παρουσιάζεται εξιδανικευμένος, μελαγχολικός, ανολοκλήρωτος και καταδικασμένος στο θάνατο  και το πένθος.                                                                                                                               

- σε θέματα από τους μεσαιωνικούς ευρωπαϊκούς θρύλους .την παράδοση και την εθνική ιστορία των λαών,                                                                                                                                               -  σε υποβλητικά σκηνικά, όπως τα νυχτερινά φεγγαρόλουστα τοπία, σκιερά δάση, μυστηριώδεις λίμνες και ποτάμια, θάλασσα, άνεμος, ομίχλη, φυσικά τοπία σ’ όλες τις εποχές του χρόνου, τα ερείπια και οι αρχαιολογικοί χώροι, τα νεκροταφεία και οι τάφοι.

Για τον ελληνικό ρομαντισμό

Ποίηση 1. Επτανησιακή Σχολή, 19^ος αιώνας.

Μεγάλη και σημαντική υπήρξε η  άνθηση της λογοτεχνίας τον 19^ο αιώνα στα Επτάνησα. Καλλιεργήθηκαν όλα τα είδη του λόγου (θέατρο, δοκίμιο, πεζό). Ο κύριος όγκος, όμως, των έργων ήταν η ποίηση και μ' αυτή θα ασχοληθούμε εδώ.

• Επηρεάστηκαν δημιουργικά από την Κρητική λογοτεχνία, το δημοτικό τραγούδι, τον Χριστόπουλο και τον Βηλαρά και, τέλος, από την ιταλική και γερμανική Αναγέννηση και τον ρομαντισμό  στις απόψεις τους για τη γλώσσα και την ποίηση.

• Είναι η μόνη λογοτεχνική κίνηση της ελληνικής λογοτεχνίας με κοινές αρχές, αντιλήψεις και αισθητικές προϋποθέσεις. Αποτέλεσε το πρότυπο πάνω στο οποίο συντελέστηκε η πολιτιστική ανανέωση της Ελλάδας.

• Τα έργα χαρακτηρίζονται από λατρεία για τη φύση, υμνείται ο έρωτας, και υπέρτατες αξίες θεωρούνται  η γυναίκα και η πατρίδα ,η  θρησκεία.

• Χρησιμοποιούν -μαζικά-  τη δημοτική γλώσσα και παίρνουν θέση υπέρ της στη διαμάχη με τους αρχαϊστές.

• Τα έργα - και κυρίως τα ποιήματα- διακρίνονται για την εκφραστική τους τελειότητα, το υψηλό επίπεδο του στοχασμού τους και την αποφυγή οποιασδήποτε ρητορείας.
• Ακολουθούν   το ρεύμα  του ρομαντισμού.  Δίνουν  έμφαση  στην  ελευθερία  του  καλλιτέχνη, κυριαρχεί  το συναίσθημα  και η  φαντασία  ,το  απόλυτο  και το υπερβολικό το ιδανικό και το συγκινησιακό.

• Εμβληματική φιγούρα της σχολής είναι ο Σολωμός. Με βάση τον Σολωμό χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες.

Προσολωμικοί. Προετοίμασαν το έδαφος αν και ανήκουν στην εποχή τουΔιαφωτισμού. Εξέχοντες ο Μαρτελάος (δάσκαλος του Σολωμού και του Φώσκολου, φιλελεύθερος επαναστάτης, που έγραψε ένα  "Θούριο") και ο Κουτούζης, ο αντίπαλος του, που έγραψε σατιρικά ποιήματα. Οι Ζακυνθινοί Κουρτσόλας,  Δανελάκης (Ξενιτεμένο μου πουλί), Σιγούρος.

Σολωμικοί. Σύγχρονοι και μεταγενέστεροι του Σολωμού. Κινήθηκαν στη σκιά του  και ακολούθησαν  το πρότυπό του. Δεν τον έφτασαν  αλλά ο καθένας άγγιξε μια πλευρά του Σολωμού. Πολυλάς (πρώτος εκδότης του Σολωμού), Μαρκοράς (‘Όρκος’), Τερτσέτης (ο δικαστής που γλίτωσε τον Κολοκοτρώνη με την θετική του ψήφο και στον οποίο υπαγόρευσε τα απομνημονεύματα του ο ήρωας της Επανάστασης), Μάτεσης, Τυπάλδος, Μανούσος, Μελλισηνός και (μετασολωμικοί) Καλοσγούρος, Μαβίλης, Μαρτζώκης, Άμβλιχος.

Εξωσολωμικοί. Αν και Επτανήσιοι, κινούνται έξω από την επίδραση του Σολωμού και έχει ο καθένας διάφορες ιδιοτυπίες. Κάλβος ,Βαλαωρίτης

Ο ελληνικός ρομαντισμός εκφράστηκε από τους Φαναριώτες ή τη λεγόμενη Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή κατά την περίοδο 1830-1880.

-Οι Φαναριώτες, οι οποίοι κατάγονταν από το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, είχαν γαλλική παιδεία και εισάγουν στη νεοελληνική λογοτεχνία τη λόγια (καθαρεύουσα) γλώσσα και το ρομαντισμό.

-Ο ελληνικός ρομαντισμός έχει τα χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού ρομαντισμού, αλλά διαμορφώνει και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά:

- στροφή προς το ένδοξο αρχαίο παρελθόν, αλλά και το πρόσφατο, πατριωτική έξαρση και υμνολογία για τον ηρωικό αγώνα εναντίον των Τούρκων,

- μελαγχολική διάθεση και απαισιοδοξία, θέματα πένθους και θανάτου που φθάνουν στην υπερβολή,

-χρήση της καθαρεύουσας,

-ψυχρότητα,

- ύφος ρητορικό, πομπώδες και στόμφος που σήμερα ενοχλεί.

Εκπρόσωποι του ελληνικού ρομαντισμού: Αλέξανδρος και Παναγιώτης Σούτσος, Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής, Γεώργιος Ζαλοκώστας, Θεόδωρος Ορφανίδης, Ιωάννης Καρασούτσας, Σπυρίδων Βασιλειάδης, Δημοσθένης Βαλαβάνης, Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, Αχιλλέας Παράσχος, κάποια ποιήματα του Γεωργίου Βιζυηνού, κ.ά.

Επισήμανση: Δεν χρησιμοποιούν πάντα την καθαρεύουσα. Μερικές φορές γράφουν και σε δημοτική.

-Θεωρείται ότι ο ρομαντισμός εισβάλλει στη νεοελληνική λογοτεχνία με το πολύστιχο δραματικό ποίημα (είναι θεατρικό κείμενο με διαλόγους) του Παναγιώτη Σούτσου Οδοιπόρος (1831).

Προσοχή!

Στοιχεία ρομαντισμού μπορούμε να βρούμε και στην ποίηση ορισμένων ποιητών της Επτανησιακής Σχολής, όπως είναι ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ανδρέας Κάλβος και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Σ’ αυτούς μάλιστα τους ποιητές έχουμε υγιή και γόνιμη έκφραση των ρομαντικών στοιχείων.