ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ  ΤΕΤΑΡΤΗ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ  ΚΑΙ  ΚΟΙΝΩΝΙΑ

1. Αμφισβητήσεις της αξίας της φιλοσοφίας

·     Ποια είναι η γνώμη των απλών ανθρώπων για τη φιλοσοφία, σύμφωνα με τους συγγραφείς του εγχειριδίου; Ότι είναι κουραστική, γιατί μας ζητά να εμβαθύνουμε στα διάφορα ζητήματα.

·     Επίσης ότι κάθε φιλοσοφική αναζήτηση ή διερεύνηση μπορεί να είναι άσκοπη και ανώφελη, αφού δεν οδηγεί σε απτά αποτελέσματα.

·     Άλλοι πιστεύουν ότι η φιλοσοφική σκέψη είναι απρόσιτη και άλλοι ότι η φιλοσοφική ενασχόληση είναι χάσιμο χρόνου, γιατί δεν οδηγεί σε πρακτικά αποτελέσματα παρά αναλώνεται σε σχολαστικές συζητήσεις χωρίς αντίκρισμα.

·     Δεν παραγνωρίζεται και το γεγονός ότι η κριτική στάση του φιλοσόφου πολλές φορές θεωρείται επικίνδυνη, γιατί μοιάζει να υπονομεύει τη θρησκευτική πίστη, να κλονίζει βεβαιότητες, να αμφισβητεί τους πολιτικούς θεσμούς κ.λπ.

·     Γι’ αυτό είναι πολλά τα παραδείγματα από την ιστορία που δείχνουν το διωγμό των φιλοσόφων (βλ. εγχειρίδιο σ. 23) για την κριτική τους στάση.

·     Πολύ παραστατικά ο Πλάτων στο έργο του Πολιτεία παρουσιάζει το φιλόσοφο να είναι δεσμώτης ενός σπηλαίου και κάποια στιγμή να απελευθερώνεται από τα δεσμά του, χάρη προφανώς στη δύναμη και τη διαύγεια της σκέψης του, και να βγαίνει στο φως του ήλιου, δηλαδή να αντικρίζει την αλήθεια. Όταν γυρίζει στο σπήλαιο για να διδάξει στους δεσμώτες την αλήθεια που αντίκρισε, δηλαδή την αληθινή πραγματικότητα έναντι αυτής της απατηλής  πραγματικότητας του σπηλαίου, και για να τους βοηθήσει να απαλλαγούν από τα δεσμά τους, δηλαδή από την ψευδή πραγματικότητα, μέσα στην οποία ζουν, τότε αυτοί όχι μόνο δεν θα τον ακολουθήσουν, αλλά θα θελήσουν και να τον προπηλακίσουν μέχρι και να τον θανατώσουν.

·     Η αλληγορία του σπηλαίου είναι μια ιδιοφυής σύλληψη του Πλάτωνα και έχει διαχρονική ισχύ, γιατί παριστά με μοναδική διαύγεια την απατηλή ή παραπλανητικήπραγματικότηταφαινομενική αλήθεια να διακρίνουμε την αντικειμενική αλήθεια. Το ιστορικό παράδειγμα που ενέπνευσε τον Πλάτωνα  στην σύλληψή του αυτή ήταν η άδικη καταδίκη και δολοφονία του Σωκράτη  από το δημοκρατικό, κατά τα άλλα, πολίτευμα της Αθήνας.    που μας περιβάλλει και μας εθίζει τόσο πολύ στο στρεβλό, στο ανεστρραμμένο, στο παράλογο, ώστε να μην μπορούμε πίσω από τη

·     Ανακεφαλαιωτική επισήμανση: η αξία της φιλοσοφίας κατά βάθος δεν αμφισβητείται, αλλά αμφισβητείται και οφείλει να αμφισβητείται ό,τι ενίοτε περνάει για φιλοσοφία χωρίς στην πράξη να έχει την παραμικρή σχέση με τη φιλοσοφία. Δεν είναι λοιπόν φιλοσοφία ηακατάσχετη ρητορική ή ατελείωτη φλυαρία που χαρακτηρίζει ορισμένους, ενδημούντες ή παρεπιδημούντες συνήθως μέσα στα σκονισμένα αμφιθέατρα.

2. Η χρησιμότητα της φιλοσοφίας

·     Μια προσεκτική εκτίμηση δείχνει ότι η φιλοσοφία, όταν αντιμετωπίζεται ως συγκεκριμένη μέθοδος και δυνατότητα σκέψης, μόνο άχρηστη δεν είναι. Σε τι έγκειται λοιπόν η χρησιμότητά της;

·     Ι) κεντρίζει το ενδιαφέρον των ανθρώπων για θεωρητικές αναζητήσεις. Αυτές μπορεί να περιστρέφονται γύρω από μεγάλα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, γύρω από τησυνειδητοποίηση των γνωσιολογικών μας δυνατοτήτων –δηλ. μέχρι ποιο βαθμό μπορούμε να έχουμε γνώσεις για κάτι–, γύρω από κοσμοθεωρίες και ιδεολογίες, γύρω απόαμφισβητήσεις παραδοσιακών αντιλήψεων κ.α.

·     ΙΙ) Προσφέρει μια αδιάψευστη πνευματική ενασχόληση ως αντίπαλο δέος της καθημερινής ρουτίνας και πλήξης.

·     ΙΙΙ) Επιτρέπει να αποκτούμε μια εποπτική εικόνα των πραγμάτων, έτσι ώστε ναμηνδιαμελίζεται, μέσα σε μια διχασμένη κοινωνία ή διχασμένο περιβάλλον ζωής, ούτε η σκέψη μας ούτε ο ψυχισμός μας.

·     IV) Μας μαθαίνει να σκεπτόμαστε συγκεκριμένα  και ρεαλιστικά, με διαύγεια και σαφήνεια, ώστε να προσεγγίζουμε τις δυνατές απαντήσεις στα έσχατα ερωτήματα ή ζητήματα του ανθρώπινου βίου.

·     V) Έχει πρακτική σημασία: οξύνει την κριτική μας ικανότητα, μας πορίζει ιδέες, ακαταμάχητη επιχειρηματολογία, συλλογιστικούς τρόπους και αποτελεσματικές μεθόδους για έλεγχο των λογικών σφαλμάτων, για αποδόμηση  εδραιωμένων προκαταλήψεων, για μια ψύχραιμη και ορθολογική αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων.

·     VI) εξοπλίζει με αφαιρετικό στοχασμό τους επιστήμονες των επί μέρους επιστημών, ενώ παράλληλα τους ευαισθητοποιεί απέναντι στην κοινωνία και σε σχέση με την ανάδειξη του ανθρωπιστικού χαρακτήρα της επιστημονικής έρευνας.

·     VIΙ) Στο ευρύτερο πεδίο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής διαμορφώνει τους διανοητικούς όρους για να στεκόμαστε με δημιουργικό και κριτικό βλέμμα απέναντι στα εκάστοτε τεκταινόμενα. Όσο πιο φιλοσοφημένοι είναι οι άνθρωποι που παράγουν πολιτική και επηρεάζουν τις κοινωνικές εξελίξεις, τόσο πιο πολύ εδραιώνονται οι αρχές της δικαιοσύνης, της ισονομίας και ισοπολιτείας· στον δε οικονομικό και διοικητικό τομέα πρυτανεύει η ορθοφροσύνη και η εύτακτη λειτουργία των οικονομικών μεγεθών και των διαφόρων θεσμών. Μαζί με όλα αυτά, μια φιλοσοφημένη κοινωνία παράγει σκεπτόμενους πολίτες και όχι παθητικούς ή αλλοτριωμένους οπαδούς.

·     VIII] Με τη θεωρητική της εμβέλεια συντελεί στην προετοιμασία μεγάλων ιστορικών και κοινωνικοπολιτικών μεταβολών ή ρήξεων. Η φιλοσοφία  του Διαφωτισμού, για παράδειγμα, προετοίμασε το έδαφος της Γαλλικής Επανάστασης κ.α. Από την άλλη, αποτελεί εστία αντί-στασης ή αντιπαράθεσης με την αρνητική όψη της πολιτικής εξουσίας.

·     IX) Βοηθάει στην προσωπική ζωή του κάθε ανθρώπου. Του καλλιεργεί μια αίσθηση αυτονομίας, αυτοπεποίθησης  και πνευματικής ελευθερίας. Τον απελευθερώνει από φανατισμούς, εμμονές, δογματικούς διαποτισμούς και επιθετική συμπεριφορά. Επίσης τον εξοικειώνει με διαλογικούς τρόπους επικοινωνίας και τον μαθαίνει να σέβεται την ετερότητα  ΠΗΓΗ  GOOGLE