ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ-ΚΡΙΤΗΡΙΟ-ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ (1863-1933)

Τα παράθυρα

Σ’ αυτές τες σκοτεινές κάμαρες, που περνώ

μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ

για νάβρω τα παράθυρα.— Όταν ανοίξει

ένα παράθυρο θάναι παρηγορία.—

Μα τα παράθυρα δεν βρίσκονται, ή δεν μπορώ

να τάβρω. Και καλλίτερα ίσως να μην τα βρω.

Ίσως το φως θάναι μια νέα τυραννία.

Ποιος ξέρει τι καινούρια πράγματα θα δείξει.

(Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος, 1984)

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

α. Στην ποίηση του Καβάφη απαντούν στοιχεία τόσο της παραδοσιακής όσο και της

μοντέρνας ποίησης.

α.1. Να βρείτε τις ομοιοκαταληξίες του ποιήματος. (10 μονάδες) Τι παρατηρείτε ως

προς τον τρόπο που χρησιμοποιεί την ομοιοκαταληξία ο Καβάφης στο ποίημα αυτό;

α.2. Στους στίχους του Καβάφη απαντούν συχνά διασκελισμοί1  Να εντοπίσετε δύο(2) διασκελισμούς στο ποίημα. (10 μονάδες)

Β   β.1. «μέρες βαρυές, επάνω κάτω τριγυρνώ»: ποιο σχήμα λόγου χρησιμοποιείται στον

στίχο; (5 μονάδες) Ποια συναισθηματική κατάσταση εκφράζεται μέσα από αυτό;

β.2. Στο ποίημα αξιοποιείται η τεχνική της αντίθεσης. Να βρείτε τη βασική αντίθεση

του ποιήματος.

β.3. Ο Καβάφης αξιοποιεί συχνά στα ποιήματά του ως σημείο στίξης τη διπλή παύλα.

Να την εντοπίσετε στο ποίημα (5 μονάδες) και να σχολιάσετε τη λειτουργία της

. Γ.Τ ο ποίημα  ανήκει  στο ρεύμα  του  συμβολισμού .Να  επαληθεύσετε  την  παραπάνω  άποψη  στηριζόμενοι στο  ποίημα   .

Δ. Ποιο  είναι  το βασικό  σύμβολο  του  ποιήματος ; Σε ποιο  συναίσθημα   παραπέμπει;  Ποιο πρόβλημα  του  ποιητή  εκφράζει;

ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ

2. Εμπειρισμός

·    Οι εμπειριστές υποστηρίζουν ότι η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται από τις αισθήσεις.

·    Τα στοιχειώδη δεδομένα του περιβάλλοντος κόσμου αποτυπώνονται, εγγράφονται καικαταχωρίζονται στο νου μας μέσα από την αισθητηριακή αντίληψη.

·    Αυτή η καταχώριση συνιστά στιγμή δημιουργίας στοιχειωδών πεποιθήσεων ή ιδεών.

·    Πρόκειται, με άλλα λόγια, για απλές παραστάσεις των πιο πάνω δεδομένων.

·    Η στοιχειώδης πεποίθηση που πραγματοποιεί την καταχώριση είναι η πρωταρχική γνώση, που αναζητούμε.

·    Όταν καταγράφονται αισθητηριακές εντυπώσεις, η στοιχειώδης πεποίθηση έρχεται σεεπαφήεμποτίζεται με γνώση. με την πραγματικότητα και έτσι

Ι. Αρχαίοι φιλόσοφοι με εμπειριστικές απόψεις:

α) Επίκουρος

β) Αριστοτέλης: δίνει προτεραιότητα στη λειτουργία του νου για την επίτευξη επιστημονικής γνώσης. Προϋποθέτει όμως επαγωγική πορεία: από το ειδικό, το μερικό ή το συγκεκριμένο στο γενικό, το καθολικό και αφηρημένο.

Το μερικό συλλαμβάνεται με τη λειτουργία των αισθήσεων.

    ΙΙ. Νεότεροι φιλόσοφοι του εμπειρισμού:

α) Μπέικον [ή Βάκων]

 →γενικές αντιλήψεις των νεότερων εμπειριστών:

   – έμφαση στο ρόλο των αισθήσεων.

   – οι ιδέες που υπάρχουν στο νου μας δεν είναι έμφυτες, αλλά διαμορφώνονται σύμφωνα με τις εντυπώσεις που μας προσφέρουν οι αισθήσεις.

β) Τζον Λοκ

   –μιλάει για λειτουργία μιας εσωτερικής αίσθησης, ενός αναστοχασμού.

   – αυτή η αίσθηση αποτυπώνει ως αντικείμενα και ό,τι λαμβάνει χώρα κατά  την εσωτερική λειτουργία του νου. Π.χ. αυτό που λαμβάνει χώρα τη στιγμή που σκεφτόμαστε, αμφιβάλλουμε, επιθυμούμε κ.λπ.

   – Δεν υπάρχουν στοιχεία της γνώσης προ-εμπειρικά ή ανεξάρτητα από την εμπειρία.

– Ο νους [ή η ψυχή] είναι ένας «άγραφος χάρτης» [άγραφο χαρτί (tabula rasa)], πάνω στο οποίο η εμπειρία αποτυπώνει τα σημάδια της.

        γ) Μπέρκλεϋ

          – ταυτίζει τις ιδέες του ανθρώπινου νου με την πραγματικότητα.

          – υπάρχουν πνεύματα και ιδέες και μέσα στο νου του υπέρτατου πνεύματος, του θεού, υπάρχουν τα πράγματα του περιβάλλοντος κόσμου.

          – ο θεός έχει εγκαθιδρύσει τους φυσικούς νόμους, τις κανονικές σχέσεις δηλαδή που συνδέουν τα πράγματα και οι οποίες μας επιτρέπουν να διακρίνουμε ετούτα τα πράγματα από τα πλάσματα της φαντασίας μας.

           – η πραγματικότητα είναι μία, όπως και οι ιδέες μας, με χρώματα, ήχους κ.λπ.

           – οι αφηρημένες έννοιες είναι κατασκευές τη γλώσσας.

         δ) Χιουμ

            – οι αισθητηριακές εντυπώσεις είναι αποτυπωμένες στο νου με αυτάρκεια και δεν χρειάζεται να υποστηρίζονται από πρόσθετες λειτουργίες,σαν αυτή του αναστοχασμού.

            – τα δεδομένα του εξωτερικού κόσμου προσφέρουν περιορισμένη γνωστική δυνατότητα.

            – συνθέτουμε τις παραστάσεις μας με βάση στοιχειώδεις, ατομικές εντυπώσεις.

            – οι επαγωγικές γενικεύσεις δεν έχουν πραγματική λογική ισχύ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ - ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ

1. Ορθολογισμός ή ρασιοναλισμός

·    Οι ορθολογιστές φιλόσοφοι πρεσβεύουν τα εξής:

Ι. Η γνώση μας για τον κόσμο προέρχεται από τον ορθό λόγο και στηρίζεται σ’ αυτόν.

ΙΙ. Τα βασικά στοιχεία της γνώσης μας αναζητούνται στο νου μας.

ΙΙΙ. Αυτή η γνώση αποκαλείται a priori ή προ-εμπειρική, γιατί φαίνεται να είναι δυνατή πριν ή ανεξάρτητα από οποιαδήποτε εμπειρία.

·    Κύριοι εκπρόσωποι:

Ι. αρχαιότητα:

         Πλάτων

    – Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η γνώση βασίζεται στην ανάμνηση των ιδεών. Οι  ιδέες αυτές υπάρχουν αιώνια και τις έχει αντικρίσει η ψυχή πριν να ενσαρκωθεί στο σώμα.

– Πώς τις ενσαρκώνει η ψυχή; Με κατάλληλη νοητική άσκηση και με τη μελέτη των μαθηματικών.

– Ο υλικός κόσμος αποτελεί ατελή αντανάκλαση των ιδεών.

ΙΙ. Νεότερη εποχή:

α) Ντεκάρτ

– Σύμφωνα με τον Ντεκάρτ, η γνώση ως συμπαγές οικοδόμημα στηρίζεται στις πεποιθήσεις που έχουν για θεμέλιό τους τον ορθό λόγο και γι’ αυτό είναι ακλόνητες.

– Τέτοιες πεποιθήσεις μπορούμε να παράγουμε με τη μέθοδο της συστηματικήςαμφιβολίας.

– Τούτο σημαίνει ότι διατρέχουμε ένα σύνολο πεποιθήσεων για να επιλέξουμε στο τέλος της διαδικασίας, κατά την οποία αμφιβάλλουμε, εκείνες τις πεποιθήσεις που δεν μπορούμε ναθέσουμε υπό αμφιβολία.

– κριτήρια για τις αληθείς ιδέες: η σαφήνεια και η ευκρίνεια.

– Αυτά τα γνωρίσματα καθιστούν τις ιδέες μας εναργείς.

– Τις βασικές μας ιδέες τις έχει εμφυτεύσει στο νου μας ο θεός.

– Τι είναι οι ιδέες μας; Παραστάσεις των θεμελιακών γνωρισμάτων των υλικών και πνευματικών όντων.

– Πώς τις συλλαμβάνουμε αυτές τις ιδέες; Άμεσα και με τη βοήθεια της ενόρασης, δηλαδή χωρίς να καταφεύγουμε σε κάποια συλλογιστική διαδικασία.

 – Η απόλυτη βεβαιότητα, στην οποία κατέληξε ο Ντεκάρτ, είναι το σκέφτομαι, άρα υπάρχω.

– Αυτή η βεβαιότητα προβάλλει στο νου μας άμεσα και δεν προκύπτει συμπερασματικά μέσα από κάποια συλλογιστική διαδικασία. Γι’ αυτό και το συμπερασματικό άρα καθίσταται περιττό.

– Η εν λόγω βεβαιότητα είναι το θεμέλιο, πάνω στο οποίο επιχειρεί ο φιλόσοφος να οικοδομήσει τη γνώση.

– Το βέβαιο του πράγματος έγκειται στο ότι η σύνδεση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα εντοπίζεται στη σχέση των πεποιθήσεων που στηρίζονται στον ορθό λόγομε τις πεποιθήσεις που στηρίζονται στην εμπειρική πραγματικότητα.

β) Σπινόζα

γ) Λάιμπνιτς

– Υποστηρίζουν ότι ο νους μας πρέπει να χρησιμοποιεί τις έμφυτες ιδέες και τιςλογικέςαρχές για να μπορεί να κατανοεί βασικές δομές της πραγματικότητας.

δ) Χέγκελ

– ο πιο σημαντικός ορθολογιστής.

– ο ορθός λόγος συντελεί στο να κατανοήσουμε πλήρως την πραγματική εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας και να προβλέψουμε την όλη πορεία της.

⇒Χαρακτηριστική ρήση του φιλοσόφου:

                    «αυτό που είναι ορθολογικό, είναι πραγματικό

                     και αυτό που είναι πραγματικό, είναι ορθολογικό».

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΑΚΗ

Δεν ελπίζω τίποτα. Δεν φοβάμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος.

Μια αστραπή η ζωή μας... μα προλαβαίνουμε

Ό,τι δεν συνέβη ποτέ, είναι ό,τι δεν ποθήσαμε αρκετά.

Έχεις τα πινέλα, έχεις τα χρώματα, ζωγράφισε τον παράδεισο και μπες μέσα.

Ν’ αγαπάς την ευθύνη
να λες εγώ, εγώ μονάχος μου
θα σώσω τον κόσμο.
Αν χαθεί, εγώ θα φταίω

Ε κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις - το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα 'ναι πολύ αργά.

Οι μισές δουλειές, οι μισές κουβέντες, οι μισές αμαρτίες, οι μισές καλοσύνες έφεραν τον κόσμο στα σημερινά χάλια. Φτάσε, μωρέ άνθρωπε, ως την άκρα, βάρα και μη φοβάσαι! 

Πιο πολύ σιχαίνεται ο Θεός το μισοδιάολο παρά τον αρχιδιάολο!

Αν δε δει ο Θεός χέρι ανθρώπου, δε βάζει μήτε κι αυτός το δικό του.

Κρασί δεν είναι, αδέρφια, η λευτεριά μήτε γλυκιά γυναίκα,
μήτε και βιος μες στα κελάρια σας μήτε και γιος στην κούνια·
έρμο τραγούδι ’ναι ακατάδεχτο και σβήνει στον αγέρα!

Η ευτυχία απάνω στη γης είναι κομμένη στο μπόι του ανθρώπου. Δεν είναι σπάνιο πουλί να το κυνηγούμε πότε στον ουρανό, πότε στο μυαλό μας. Η ευτυχία είναι ένα κατοικίδιο πουλί στην αυλή μας.

Δεν πολεμούμε τα σκοτεινά μας πάθη με νηφάλια, αναιμικιά, ουδέτερη, πάνω από τα πάθη αρετή. Παρά με άλλα σφοδρότερα πάθη.

Πρέπει να χτυπούμε, να χτυπούμε τη μοίρα μας, ως ν' ανοίξουμε πόρτα, να γλιτώσουμε!

Μην καταδέχεσαι να ρωτάς: «Θα νικήσουμε; Θα νικηθούμε;» Πολέμα!

Δεν τον φοβάμαι το Θεό, αυτός καταλαβαίνει και συχωρνάει. Τους ανθρώπους φοβάμαι. Αυτοί δεν καταλαβαίνουν και δε συχωρνούν.

Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο· καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο· το μεταξύ φωτεινό διάστημα το λέμε Ζωή.

ΜΙΑ ΣΚΕΨΗ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ <<ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ  ΤΡΙΤΟ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΗ

Ι. Η σκεπτικιστική πρόκληση–Διαφορετικά είδη σκεπτικισμού

·     Στο χώρο της γνωσιολογίας, δηλαδή κατά την ενασχόληση με τη γνώση ως τέτοια, οι φιλόσοφοι θέτουν το ερώτημα σχετικά με το εάν η γνώση μας για τα πράγματα που δεχόμαστε πως υπάρχουν είναι δυνατή.

·     Με άλλα λόγια το ερώτημα έχει ως εξής: μπορούμε να γνωρίσουμε τα πράγματα;

·     Στο ερώτημα αυτό δεν υπάρχει μια καταφατική ή αρνητική απάντηση. Οι φιλόσοφοι απαντούν διαφορετικά, ανάλογα με αυτά που παρατηρούν.

·     Τι παρατηρούν; Πως η ικανότητα του νου μας να  συλλαμβάνει την πραγματικότητα υπόκειται σε σοβαρούς περιορισμούς.

·     Επίσης διαπιστώνουν πως οι αισθήσεις  μας συχνά-πυκνά μας εξαπατούν, οισυλλογισμοίείναι λαθεμένοι ή οδηγούν σε λάθος, με αποτέλεσμα να προβληματιζόμαστε για τους κανόνες που διέπουν τη σκέψη μας, δηλαδή για τις μεθόδους και την οργάνωση της σκέψης μας. που κάνουμε

·     Τέλος παρατηρείται ασυμφωνία σε πολλά και σημαντικά ζητήματα.

·     Από αφορμή τέτοιες και άλλες παρόμοιες εμπειρίες, οι φιλόσοφοι αμφιβάλλουν για το αν μπορούμε να έχουμε βέβαιη γνώση για τον κόσμο ή αν έχουμε μια ψευδή αντίληψη γι’ αυτόν.

·     Οι φιλόσοφοι που υποστηρίζουν ότι μας λείπουν τα ασφαλή κριτήρια για να αποφασίσουμε εάν και πότε γνωρίζουμε κάτι αληθινό, που θέτουν υπό αμφιβολία τη βεβαιότητά μας για τη γνώσης ονομάζονται σκεπτικοί ή σκεπτικιστές.

·     Η αντίστοιχη φιλοσοφική στάση ονομάζεται σκεπτικισμός. Ο σκεπτικισμός  έχει μακρά ιστορία: από την αρχαιότητα έως σήμερα. Υπάρχουν διάφορες μορφές σκεπτικισμού.

α) Αρχαίος σκεπτικσιμός:

 – αμφισβήτηση της δυνατότητας για γνώση

      – επιδίωξη αταραξίας

·     Πρώτες σκεπτικιστικές αμφιβολίες για τη γνώση:

– Προσωκρατικοί

–  Σοφιστές

– Σωκράτης

·     Συστηματικός σκεπτικισμός:

·      «Πυρρώνειος»:  από τους οπαδούς του Πύρρωνα.

·     Ακαδημαϊκός: από αυτούς που δίδαξαν στην Ακαδημία του Πλάτωνα.

·     Γνωρίσματα:

Ι. επίτευξη αταραξίας, ψυχικής γαλήνης ως απόρροια της αποδοχής ότι η γνώση είναι ανέφικτη.

     ΙΙ. Για κάθε θέμα υπάρχουν δύο αντίθετες αλλά ισοδύναμες-ισοσθενείς απόψεις. Έτσι δεν μπορούμε να αποφασίσουμε υπέρ της μιας ή της άλλης.

     ΙΙΙ. Πρέπει να μην παίρνουμε θέση απέναντι σε οποιαδήποτε θεωρητική πεποίθηση σχετικά με τη φύση της πραγματικότητας.

     ΙV. Τα επιχειρήματα των αρχαίων σκεπτικών ονομάζονται τρόποι, ήτοι ισοδύναμες απόψεις που δεν μας επιτρέπουν να επιλέξουμε.

      V. Παραδείγματα:

          –    διαφορετικές εντυπώσεις από το ίδιο πρόσωπο και για το ίδιο πράγμα   ανάλογα με τη συναισθηματική κατάσταση.

–       αντίθετες πεποιθήσεις λόγω διαφορετικού κοινωνικού περιβάλλοντος.

           VI. Οι ακαδημαϊκοί είναι πιο μετριοπαθείς: δέχονται πως οι πεποιθήσεις μας έχουν ένα βαθμό πιθανότητας να είναι αληθείς. Λέγονται ακαδημαϊκοί, επειδή δίδαξαν στην Ακαδημία του Πλάτωνα.

Β. σσ. 62-66:

β) Νεότερες μορφές σκεπτικισμού

⇒ Εκπρόσωποι: α) Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος β) Χιουμ.   

1. Ακραία μορφή σκεπτικισμού:  Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος (17ος αιώνας).

·     Ο Ντεκάρτ αναζήτησε στέρεα θεμέλια για τη γνώση, με δεδομένα τα χαρακτηριστικά της εποχής του:

–       ραγδαία ανάπτυξη της επιστήμης

–       έντονες θρησκευτικές έριδες ανάμεσα στους καθολικούς και τους προτεστάντες.

·     Ο φιλόσοφος υποστήριξε:

α) δεν ξεχωρίζουμε με βεβαιότητα την κατάσταση του ονείρου, την οποία υποτίθεται ότι συνειδητοποιούμε μόνο αφού έχουμε ξυπνήσει, από την κατάσταση της εμπειρίας μας, όταν ήδη είμαστε ξύπνιοι.

β) δεν μπορούμε να δεχτούμε με ασφάλεια λογικές και μαθηματικές αλήθειες, οι οποίες υποτίθεται ότι ισχύουν και όταν κοιμόμαστε και όταν είμαστε ξύπνιοι.

 γ) πού στήριξε την αμφιβολία του για τις μαθηματικές αλήθειες; Στην  υπόθεση ότι μπορεί να μας έκανε να τις πιστέψουμε κάποιος «μοχθηρός δαίμονας».

 δ) κάθε αμφιβολία μας για την αλήθεια της μιας ή της άλλης πεποίθησης για να υπάρχει προϋποθέτει την ύπαρξη του  υποκειμένου που τις σκέφτεται.

  ε) η στιγμή λοιπόν που σκέφτεται ο άνθρωπος είναι και στιγμή της ύπαρξής του. Το «υπάρχω» ισχύει, όταν το σκέφτομαι. Πρέπει να το σκέφτομαι για να αμφιβάλλω ως προς αυτό. Παύει να είναι αντικείμενο αμφιβολίας, όταν το βλέπω. Έτσι κατανοείται καλύτερα η περίφημη ρήση του Ντεκάρτ: σκέφτομαι, άρα υπάρχω.

·     Η πεποίθηση του φιλοσόφου ότι το υποκείμενο σκέψης γνωρίζει με σιγουριά ότι υπάρχει την ίδια στιγμή που σκέπτεται και ότι συγχρόνως αποτελεί άυλη οντότητα είναι εσφαλμένη.

·     Πιστεύει ότι η αμφιβολία αίρεται μέσα από την απόδειξη της ύπαρξης του θεού.

·     Τα επιχειρήματα για το ζήτημα του θεού είναι τα εξής:

α) οι άνθρωποι είναι ατελή όντα και ως τέτοια δεν αποτελούν την αιτία της ιδέαςτηςτελειότητας παρά την έχουν μόνο στο νου τους. Αναγκαστικά η αιτία υπάρχει έξω από τον ανθρώπινο νου· είναι η «πραγματικότητα»  που αντιστοιχεί στον «τέλειο θεό».

Με άλλα λόγια: η ιδέα του «τέλειου όντος» που συλλαμβάνει με τη σκέψη του ο άνθρωπος,δηλαδή είναι εμφυτευμένη στο νου του, συνεπάγεται την ύπαρξη αυτού του όντος, την πραγματικότητα του οποίου παριστά ο θεός. Άρα ο θεός είναι η αιτία που εμφυτεύει μέσα στον ανθρώπινο νου την ιδέα της τελειότητας.

β) η ύπαρξη κρύβει τελειότητα, γιατί η ανυπαρξία συνιστά ένα είδος ατέλειας. Άρα ο θεός, που περιέχει κάθε είδους τελειότητα, πρέπει να υπάρχει.

·     Τα επιχειρήματα του Ντεκάρτ για το θέμα του θεού δεν είναι πειστικά για τους περισσότερους φιλοσόφους.

·     Μπορεί, για παράδειγμα, η ιδέα της τελειότητας να μην έχει προέλθει από την ανάγκη να υπάρχει θεός, αλλά να είναι σχηματισμένη μέσα στη σκέψη από τον ίδιο τον άνθρωπο.

·     Ακόμη, η ύπαρξη δεν μπορεί υποχρεωτικά να ταυτίζεται με την ιδέα που φαντάζεται ο νους.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 4η-5η

ΕΝΟΤΗΤΑ 4^Η: ΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

1. Λόγος και λογική

Λόγος =  ομιλία, συζήτηση, λέξη, διήγηση, λόγος, δύναμη της διάνοιας, λογική σκέψη, αιτιολόγηση. επιχειρηματολογία, λογισμός, λογαριασμός…

λογικός = ο έχων ορθό λόγο ή κρίση, ο ικανός στη λογική σκέψη, εύλογος

Ä Λογική  ή Λογική Τέχνη = 1. επιστήμη της ανθρώπινης σκέψης

2. επιστήμη που μελετά τους νόμους της σκέψης

3. επιστήμη που ασχολείται με τους νόμους της ορθής σκέψης

4. επιστήμη που μελετά τα έγκυρα επιχειρήματα (αριστοτελική λογική F «Αναλυτικά Πρότερα»)

2. Σύντομη ιστορική αναδρομή

Προσωκρατικοί φιλόσοφοι – σοφιστές: Στοιχειώδεις προβληματισμοί πάνω στους κανόνες της λογικής.

Σοφιστές:

• Διδασκαλία τέχνης πειθούς.
• Επαρκής υποστήριξη δύο αντίθετων απόψεων.
• Χρήση αληθοφανών αλλά μη έγκυρων επιχειρημάτων («σοφίσματα»).

Αριστοτέλης - Θεμελιωτής της λογικής:

• Συστηματική μελέτη λογικών θεμάτων, ταξινομώντας τις διάφορες μορφές προτάσεων και έγκυρων επιχειρημάτων.
• Λογική κατηγορημάτων.
• Αναλλοίωτη σχεδόν η λογική του ως το 19^ο αι.
• «Όργανον» = 6 συνολικά έργα λογικής.

Στωικοί φιλόσοφοι – Χρύσιππος:

• Λογική προτάσεων.
• Το συμπέρασμα προκύπτει από τη σχέση των προτάσεων μεταξύ τους.
• Η μία προκείμενη είναι υποθετική πρόταση.

Άραβες & Χριστιανοί φιλόσοφοι Μεσαίωνα:

• Σχολιασμός έργων Αριστοτέλη – λογική.
• Βελτίωση σημείων αριστοτελικής λογικής.

16^ος  αι. κ.ε.: Ύφεση στη λογική έρευνα (εξαίρεση: Λάιμπνιτς).

Μέσα 19^ου αι. κ.ε.:

• Αναζωπύρωση ενδιαφέροντος από φιλοσόφους και μαθηματικούς για τη λογική.
• Συμβολική ή μαθηματική λογική (Ντε Μόργκαν, Μπουλ, Μπολζάνο).
• Σχολές: Αλγεβρική (Περς, Βεν), Λογιστική (Φρέγκε, Ράσελ), Φορμαλιστική (Χίλμπερτ).
• Επίδραση και βασικό εργαλείο της σύγχρονης αναλυτικής φιλοσοφίας.

Μέρος ή εργαλείο της φιλοσοφίας;

Σήμερα θεωρείται ανεξάρτητη επιστήμη.

ΕΝΟΤΗΤΑ 5^Η: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ

Θέμα ενότητας: Βασικά στοιχεία της αριστοτελικής λογικής

1. Έννοιες

Πλάτος = Το σύνολο των ομοειδών αντικειμένων που υπάγονται σε μία έννοια.

Βάθος = Το σύνολο των κοινών χαρακτηριστικών όλων των αντικειμένων που υπάγονται σε μία έννοια.

Γένος = Η ευρύτερη έννοια που περιλαμβάνει στο πλάτος της μία ή περισσότερες έννοιες.

Ζώο
Σπονδυλωτό
Θηλαστικό

Είδος = Η στενότερη έννοια που περιλαμβάνεται στο πλάτος μίας άλλης.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        

Προσεχές γένος = Το αμέσως ευρύτερο γένος μιας έννοιας.

Προσεχές είδος = Το αμέσως στενότερο είδος μιας έννοιας.

Ειδοποιός διαφορά = Το χαρακτηριστικό γνώρισμα που διαφοροποιεί τη στενότερη έννοια από την ευρύτερη.

Σχέσεις εννοιών ως προς το πλάτος:

1. Επάλληλες έννοιες: Έχουν το ίδιο πλάτος.
2. Υπάλληλες έννοιες: Η μία έννοια είναι γένος της άλλης.
3. Επαλλάσσουσες έννοιες:  Οι δύο έννοιες συμπίπτουν κατά ένα μέρος ως προς το πλάτος τους.
4. Παράλληλες έννοιες: Έχουν τελείως διαφορετικό πλάτος, παρόλο που υπάγονται σε μία ευρύτερη έννοια.

Σχέσεις εννοιών ως προς το βάθος:

1. Αντίθετες έννοιες: Βρίσκονται στα άκρα μιας κλίμακας εννοιών, ανάμεσα στις οποίες υπάρχουν άλλες ενδιάμεσες έννοιες.
2. Αντιφατικές έννοιες: Η μία είναι άρνηση της άλλης, χωρίς να υπάρχει τίποτε κοινό ανάμεσά τους.

2. Προτάσεις

Χαρακτηριστικά προτάσεων που ενδιαφέρουν τη λογική:

1. Αποφαντικές / δηλωτικές: Δηλώνουν γνώμες ή πεποιθήσεις.
2. Μπορούν να χαρακτηριστούν αληθείς ή ψευδείς.
3. Στην απλή δηλωτική πρόταση αποδίδεται σε μία έννοια (υποκείμενο: Υ) μία άλλη έννοια (κατηγόρημα:Κ).
4. Οι δύο έννοιες συνδέονται μεταξύ τους με ένα συνδετικό ρήμα.
5. Διακρίνονται σε καταφατικές και αποφατικές, ανάλογα με τον τρόπο που αποδίδεται το κατηγόρημα στο υποκείμενο (θετικό ή αρνητικό αντίστοιχα).
6. Χωρίζονται σε καθολικές και μερικές, ανάλογα με το αν η πρόταση αναφέρεται σε όλο το πλάτος του υποκειμένου ή σε μερικά αντικείμενα της έννοιας του υποκειμένου.
7. Οι προτάσεις των οποίων το υποκείμενο είναι ένα συγκεκριμένο άτομο λέγονται ατομικές.

Σχέσεις μεταξύ των προτάσεων:

1. Αντιφατικές προτάσεις: Δεν μπορεί να είναι συγχρόνως και αληθείς και ψευδείς.
2. Αντίθετες προτάσεις: Δεν μπορεί να είναι συγχρόνως αληθείς, αλλά μπορεί να είναι συγχρόνως ψευδείς.
3. Συμπληρωματικές προτάσεις: Είναι δυνατόν να είναι συγχρόνως είτε αληθείς είτε ψευδείς.

3.  Συλλογισμοί

Χαρακτηριστικά συλλογισμών:

1. Το συμπέρασμα προκύπτει από δύο προκείμενες προτάσεις.

Υ συμπεράσματος: ελάσσων όρος

2.                   Όλες οι προτάσεις είναι απλές (Υ- Κ).Στις προτάσεις αυτές εμπλέκονται τρεις έννοιες.

Κ συμπεράσματος: μείζων όρος

τρίτος όρος: μέσος όρος

Σχήματα συλλογισμών:

Α.	Β.	Γ.	Δ.
Μ – Κ	Κ – Μ	Μ – Κ	Κ – Μ
Υ – Μ	Υ – Μ	Μ – Υ	Μ – Υ
Υ – Κ	Υ – Κ	Υ – Κ	Υ – Κ

A. 
Πρώτο σχήμα είναι εκείνο, που έχει τον Μ υποκείμενο στη μείζονα και κατηγορούμενο στην ελάσσονα:

Μ – Κ       Τα βασικά δικαιώματα του ανθρώπου
              είναι απαραβίαστα .
Υ – Μ       Η προσωπική ελευθερία είναι βασικό δικαίωμα
              του ανθρώπου.__________________________
Υ – Κ       η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη

Β. 
Δεύτερο σχήμα είναι εκείνο, που έχει τον Μ κατηγορούμενο και στις δύο προκείμενες:

Κ  - Μ      Κανένας ηθικός άνθρωπος δεν είναι συκοφάντης.
Υ – Μ       Μερικοί άνθρωποι είναι συκοφάντες.__________
Υ – Κ       Μερικοί άνθρωποι δεν είναι ηθικοί .

Γ. 
Τρίτο σχήμα είναι εκείνο, που έχει τον Μ υποκείμενο και στις δύο προκείμενες:
Μ – Κ       Κάθε μεγάλο καλλιτέχνημα είναι κτήμα
              της ανθρωπότητας.
Μ – Υ       Μερικά μεγάλα καλλιτεχνήματα είναι δημιουργήματα
              του ελληνικού πολιτισμού._____________________
Υ – Κ       Μερικά δημιουργήματα του ελληνικού πολιτισμού
              είναι κτήματα της ανθρωπότητας.

Δ. 
Τέταρτο σχήμα είναι εκείνο που έχει το μέσο όρο κατηγορούμενο στη μείζονα, υποκείμενο στην ελάσσονα:
Κ– Μ        Μερικές εφευρέσεις μεταβάλλουν τις τύχες του κόσμου.
Μ – Υ       Ό,τι μεταβάλλει τις τύχες του κόσμου είναι 
              κοσμοϊστορικό γεγονός.________________________
Υ – Κ       Μερικά κοσμοϊστορικά γεγονότα είναι εφευρέσεις.
    ΠΗΓΗ  GOOGLE

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ  ΤΕΤΑΡΤΗ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ  ΚΑΙ  ΚΟΙΝΩΝΙΑ

1. Αμφισβητήσεις της αξίας της φιλοσοφίας

·     Ποια είναι η γνώμη των απλών ανθρώπων για τη φιλοσοφία, σύμφωνα με τους συγγραφείς του εγχειριδίου; Ότι είναι κουραστική, γιατί μας ζητά να εμβαθύνουμε στα διάφορα ζητήματα.

·     Επίσης ότι κάθε φιλοσοφική αναζήτηση ή διερεύνηση μπορεί να είναι άσκοπη και ανώφελη, αφού δεν οδηγεί σε απτά αποτελέσματα.

·     Άλλοι πιστεύουν ότι η φιλοσοφική σκέψη είναι απρόσιτη και άλλοι ότι η φιλοσοφική ενασχόληση είναι χάσιμο χρόνου, γιατί δεν οδηγεί σε πρακτικά αποτελέσματα παρά αναλώνεται σε σχολαστικές συζητήσεις χωρίς αντίκρισμα.

·     Δεν παραγνωρίζεται και το γεγονός ότι η κριτική στάση του φιλοσόφου πολλές φορές θεωρείται επικίνδυνη, γιατί μοιάζει να υπονομεύει τη θρησκευτική πίστη, να κλονίζει βεβαιότητες, να αμφισβητεί τους πολιτικούς θεσμούς κ.λπ.

·     Γι’ αυτό είναι πολλά τα παραδείγματα από την ιστορία που δείχνουν το διωγμό των φιλοσόφων (βλ. εγχειρίδιο σ. 23) για την κριτική τους στάση.

·     Πολύ παραστατικά ο Πλάτων στο έργο του Πολιτεία παρουσιάζει το φιλόσοφο να είναι δεσμώτης ενός σπηλαίου και κάποια στιγμή να απελευθερώνεται από τα δεσμά του, χάρη προφανώς στη δύναμη και τη διαύγεια της σκέψης του, και να βγαίνει στο φως του ήλιου, δηλαδή να αντικρίζει την αλήθεια. Όταν γυρίζει στο σπήλαιο για να διδάξει στους δεσμώτες την αλήθεια που αντίκρισε, δηλαδή την αληθινή πραγματικότητα έναντι αυτής της απατηλής  πραγματικότητας του σπηλαίου, και για να τους βοηθήσει να απαλλαγούν από τα δεσμά τους, δηλαδή από την ψευδή πραγματικότητα, μέσα στην οποία ζουν, τότε αυτοί όχι μόνο δεν θα τον ακολουθήσουν, αλλά θα θελήσουν και να τον προπηλακίσουν μέχρι και να τον θανατώσουν.

·     Η αλληγορία του σπηλαίου είναι μια ιδιοφυής σύλληψη του Πλάτωνα και έχει διαχρονική ισχύ, γιατί παριστά με μοναδική διαύγεια την απατηλή ή παραπλανητικήπραγματικότηταφαινομενική αλήθεια να διακρίνουμε την αντικειμενική αλήθεια. Το ιστορικό παράδειγμα που ενέπνευσε τον Πλάτωνα  στην σύλληψή του αυτή ήταν η άδικη καταδίκη και δολοφονία του Σωκράτη  από το δημοκρατικό, κατά τα άλλα, πολίτευμα της Αθήνας.    που μας περιβάλλει και μας εθίζει τόσο πολύ στο στρεβλό, στο ανεστρραμμένο, στο παράλογο, ώστε να μην μπορούμε πίσω από τη

·     Ανακεφαλαιωτική επισήμανση: η αξία της φιλοσοφίας κατά βάθος δεν αμφισβητείται, αλλά αμφισβητείται και οφείλει να αμφισβητείται ό,τι ενίοτε περνάει για φιλοσοφία χωρίς στην πράξη να έχει την παραμικρή σχέση με τη φιλοσοφία. Δεν είναι λοιπόν φιλοσοφία ηακατάσχετη ρητορική ή ατελείωτη φλυαρία που χαρακτηρίζει ορισμένους, ενδημούντες ή παρεπιδημούντες συνήθως μέσα στα σκονισμένα αμφιθέατρα.

2. Η χρησιμότητα της φιλοσοφίας

·     Μια προσεκτική εκτίμηση δείχνει ότι η φιλοσοφία, όταν αντιμετωπίζεται ως συγκεκριμένη μέθοδος και δυνατότητα σκέψης, μόνο άχρηστη δεν είναι. Σε τι έγκειται λοιπόν η χρησιμότητά της;

·     Ι) κεντρίζει το ενδιαφέρον των ανθρώπων για θεωρητικές αναζητήσεις. Αυτές μπορεί να περιστρέφονται γύρω από μεγάλα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, γύρω από τησυνειδητοποίηση των γνωσιολογικών μας δυνατοτήτων –δηλ. μέχρι ποιο βαθμό μπορούμε να έχουμε γνώσεις για κάτι–, γύρω από κοσμοθεωρίες και ιδεολογίες, γύρω απόαμφισβητήσεις παραδοσιακών αντιλήψεων κ.α.

·     ΙΙ) Προσφέρει μια αδιάψευστη πνευματική ενασχόληση ως αντίπαλο δέος της καθημερινής ρουτίνας και πλήξης.

·     ΙΙΙ) Επιτρέπει να αποκτούμε μια εποπτική εικόνα των πραγμάτων, έτσι ώστε ναμηνδιαμελίζεται, μέσα σε μια διχασμένη κοινωνία ή διχασμένο περιβάλλον ζωής, ούτε η σκέψη μας ούτε ο ψυχισμός μας.

·     IV) Μας μαθαίνει να σκεπτόμαστε συγκεκριμένα  και ρεαλιστικά, με διαύγεια και σαφήνεια, ώστε να προσεγγίζουμε τις δυνατές απαντήσεις στα έσχατα ερωτήματα ή ζητήματα του ανθρώπινου βίου.

·     V) Έχει πρακτική σημασία: οξύνει την κριτική μας ικανότητα, μας πορίζει ιδέες, ακαταμάχητη επιχειρηματολογία, συλλογιστικούς τρόπους και αποτελεσματικές μεθόδους για έλεγχο των λογικών σφαλμάτων, για αποδόμηση  εδραιωμένων προκαταλήψεων, για μια ψύχραιμη και ορθολογική αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων.

·     VI) εξοπλίζει με αφαιρετικό στοχασμό τους επιστήμονες των επί μέρους επιστημών, ενώ παράλληλα τους ευαισθητοποιεί απέναντι στην κοινωνία και σε σχέση με την ανάδειξη του ανθρωπιστικού χαρακτήρα της επιστημονικής έρευνας.

·     VIΙ) Στο ευρύτερο πεδίο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής διαμορφώνει τους διανοητικούς όρους για να στεκόμαστε με δημιουργικό και κριτικό βλέμμα απέναντι στα εκάστοτε τεκταινόμενα. Όσο πιο φιλοσοφημένοι είναι οι άνθρωποι που παράγουν πολιτική και επηρεάζουν τις κοινωνικές εξελίξεις, τόσο πιο πολύ εδραιώνονται οι αρχές της δικαιοσύνης, της ισονομίας και ισοπολιτείας· στον δε οικονομικό και διοικητικό τομέα πρυτανεύει η ορθοφροσύνη και η εύτακτη λειτουργία των οικονομικών μεγεθών και των διαφόρων θεσμών. Μαζί με όλα αυτά, μια φιλοσοφημένη κοινωνία παράγει σκεπτόμενους πολίτες και όχι παθητικούς ή αλλοτριωμένους οπαδούς.

·     VIII] Με τη θεωρητική της εμβέλεια συντελεί στην προετοιμασία μεγάλων ιστορικών και κοινωνικοπολιτικών μεταβολών ή ρήξεων. Η φιλοσοφία  του Διαφωτισμού, για παράδειγμα, προετοίμασε το έδαφος της Γαλλικής Επανάστασης κ.α. Από την άλλη, αποτελεί εστία αντί-στασης ή αντιπαράθεσης με την αρνητική όψη της πολιτικής εξουσίας.

·     IX) Βοηθάει στην προσωπική ζωή του κάθε ανθρώπου. Του καλλιεργεί μια αίσθηση αυτονομίας, αυτοπεποίθησης  και πνευματικής ελευθερίας. Τον απελευθερώνει από φανατισμούς, εμμονές, δογματικούς διαποτισμούς και επιθετική συμπεριφορά. Επίσης τον εξοικειώνει με διαλογικούς τρόπους επικοινωνίας και τον μαθαίνει να σέβεται την ετερότητα  ΠΗΓΗ  GOOGLE

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΤΗ

                             ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

1. Βασικοί κλάδοι της φιλοσοφίας

·     Οι  κλάδοι της φιλοσοφίας ορίζονται ή προσδιορίζονται με βάση τα φιλοσοφικάπροβλήματα που καλούνται να συζητήσουν. Μεταξύ άλλων έχουμε τους εξής κλάδους:

·     Γνωσιολογία: είναι θεωρία της γνώσης σχετικά με τις δυνατότητες, τις πηγές, τα είδη και τις μεθόδους απόκτησής της.

·     Μεταφυσική ή οντολογία: ερευνά τη βαθύτερη υφή ή δομή ή σύσταση της πραγματικότητας. Είναι μια γενική θεωρία αυτού που υπάρχει ή σχετικά με το τι υπάρχει. Π.χ. υπάρχει θεός,υπάρχει μεταθανάτια ζωή κ.λπ.

·     Αξιολογία ή πρακτική φιλοσοφία: περιλαμβάνει την ηθική, την πολιτική φιλοσοφία και τηναισθητική. Ασχολείται με αρχές και αξίες που κατευθύνουν ή θέλουμε να κατευθύνουν τη ζωή μας.

·     Λογική: ασχολείται με τον τρόπο ή τη μέθοδο σκέψης. Λογίζεται συνεπώς ως όργανο της ορθής νόησης· δηλαδή όργανο ή εργαλείο για να σκεφτόμαστε ορθά.

 ⇒ Χρειάζεται να σημειώσουμε ότι υπάρχουν και άλλοι κλάδοι ή οι ίδιοι κλάδοι ταξινομούνται και διαφορετικά.

2. Επιχειρήματα 

·     Για να υποστηρίξει κανείς τις απόψεις του ή τις ιδέες του χρειάζεται να χρησιμοποιεί επιχειρήματα. Γιατί; Επειδή με τα επιχειρήματα αναδεικνύει τον λογικό ειρμό  των σκέψεων που εξωτερικεύει.

·     Πώς οργανώνεται το επιχείρημα; Ξεκινάμε από τις προκείμενες [=προτάσεις με λιγότερο ή περισσότερο λογικό περιεχόμενο] και καταλήγουμε στο συμπέρασμα:συμπερασματικήπρόταση.

·     Η λογική μας επιτρέπει να διακρίνουμε πότε ένα επιχείρημα είναι ή δεν είναι έγκυρο.

·     Έγκυρο είναι, όταν το συμπέρασμα συνάγεται κατ’ αναγκαιότητα από αληθείςπροκείμενες [δες τα παραδείγματα του εγχειριδίου σ. 11] .

·     Τα φιλοσοφικά επιχειρήματα δεν αναπτύσσονται μέσα στο θεωρητικό περιβάλλον των επί μέρους επιστημών, αλλά συγκροτούν τα στοιχεία τους από κοινές απόψεις. Επίσης χρησιμοποιούν συνήθως την καθημερινή γλώσσα και όχι κάποια ειδική ορολογία.

3. Φιλοσοφία και επιστήμες

·     Η διάκριση ανάμεσα στη φιλοσοφία και στις επί μέρους επιστήμες επιτεύχθηκε κατά τα νεώτερα χρόνια. Σε παλαιότερες εποχές στον όρο φιλοσοφία συμπεριλαμβάνονταν και τα άλλα επί μέρους γνωστικά αντικείμενα.

·     Ο διαχωρισμός φιλοσοφίας και επιστημών δεν συρρικνώνει τη φιλοσοφία παρά ορισμένους αντίθετους ισχυρισμούς.

·     Η φιλοσοφία συνιστά μια διαφορετική εκδήλωση του πνεύματος με κύρια χαρακτηριστικά τα εξής:

  α) παρουσιάζει ένα μεγαλύτερο βαθμό γενικότητας απ’ αυτόν των επιστημών.

                β) δίνει έμφαση στις εννοιολογικές διερευνήσεις.

                γ) αιτιολογεί βαθύτερα βασικές κοινές ή επιστημονικές πεποιθήσεις.

                δ) νοηματοδοτεί την ανθρώπινη ύπαρξη. Δηλαδή αναζητεί και διερευνά   το νόημα ή τα νοήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.

·     Η φιλοσοφία προηγείται των επιστημών: έτσι μπορεί να συμβάλλει στη θεμελίωση τωναρχών τους, στον προσδιορισμό των εννοιών τους, στην οργάνωση των μεθόδων τους.

·     Η φιλοσοφία όμως έρχεται και «μετά» από τις επιστήμες: δηλαδή συνοψίζει και ερμηνεύει τα πορίσματα των ερευνών τους.

·     Η φιλοσοφία δεν στέκεται «δίπλα» στις επιστήμες, δηλαδή δεν είναι μια παράλληλη επιστήμη, αλλά στέκεται «πάνω» ή «κάτω»: δηλαδή πριν από την επιστήμη και διερευνά για λογαριασμό της ό,τι η ίδια χρειάζεται για να αναπτυχθεί ή για να αποβεί χρήσιμη στην κοινωνία: π.χ. διερευνά για μέθοδο, έννοιες, αρχές, χρησιμότητα, εφαρμογές κ.λπ. Επίσης μετά την επιστήμη για να διερευνήσει ή να ερμηνεύσει συνέπειες των επιστημονικών εφαρμογών, πορίσματα  κ.α.

·     Γενικώς η φιλοσοφία σε σχέση με την επιστήμη φωτίζει «ατραπούς» ή «μονοπάτια», από τα οποία αναγκαστικά περνούν και οι άνθρωποι των επιστημών και οι «κοινοί θνητοί». 

·     Η φιλοσοφία φωτίζει ερωτήματα, που δεν επιδέχονται μια μόνο απάντηση. Για να μπορεί να προτείνει συγκεκριμένες και σωστές κατά το δυνατόν λύσεις πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα πορίσματα των επιστημών και να γνωρίζει τις επιστημονικές εξελίξεις.

ΠΗΓΗ   GOOGLE

ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΟΥ ΤΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ

ΑΦΙΕΡΩΝΩ    ΤΟ   ΠΑΡΑΚΑΤΩ   ΜΕΛΟΠΟΗΜΕΝΟ   ΠΟΙΗΜΑ    ΤΟΥ   ΚΑΒΒΑΔΙΑ                           << ΚΟΥΡΟ  ΣΙΒΟ >>  ΣΤΟΥΣ   ΜΑΘΗΤΕΣ  ΜΟΥ  ΤΗΣ  Α  ΛΥΚΕΙΟΥ   ΤΟΥ   ΤΡΙΤΟΥ  ΛΥΚΕΙΟΥ   ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ   ΚΑΙ  ΤΟΥΣ   ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ   ΓΙΑ  ΤΗΝ  ΑΡΜΟΝΙΚΗ   ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ  ΚΑΙ  ΤΟ  ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ   ΠΟΥ   ΕΔΕΙΞΑΝ   ΓΙΑ   ΤΟ   ΜΑΘΗΜΑ   ΤΗΣ  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ,                       

ΠΑΙΔΙΑ   ΣΑΣ   ΕΥΧΟΜΑΙ    ΚΑΛΟ   ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ!!!!!!!!!!!!!!!

  

ΜΟΛΥΒΟΣ-ΕΛΥΤΗΣ

ΜΟΛΥΒΟΣ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ  ΤΟΥΣ  ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΕΣ  ΜΟΥ  ΚΑΙ  ΤΗΝ  ΟΜΑΔΑ  ΤΟΥ  Β  ΕΠΙΠΕΔΟΥ   ΓΙΑ  ΟΣΑ  ΕΜΑΘΑ!!!!!!!!

ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ

1. Άνω τελεία (·)

Χωρίζει ομάδες προτάσεων.

Πριν από πρόταση που επεξηγεί ή έρχεται σε αντίθεση με την προηγούμενή της.

Μετά την άνω τελεία αρχίζουμε με μικρό γράμμα                                                            2   

2.Ερωτηματικό (;)

Στο τέλος ερωτηματικής φράσης.

Δε σημειώνεται στην πλάγια ερώτηση.

Σε χωριστές ερωτήσεις, σημειώνεται ερωτηματικό στην καθεμιά.

Μέσα σε παρένθεση (;) δείχνει ειρωνία, αμφιβολία.

3. Θαυμαστικό (!)

Στο τέλος της πρότασης που εκφράζει θαυμασμό.

Μέσα στην πρόταση μετά από επιφωνηματική φράση.

Μέσα σε παρένθεση για να δείξει απορία.

Μέσα στα εισαγωγικά όταν ανήκει στα λόγια που περικλείονται.

Το ερωτηματικό και το θαυμαστικό έχουν λογική και συναισθηματική αξία. Μετά το ερωτηματικό ή το θαυμαστικό αρχίζουμε με κεφαλαίο, εκτός αν η συνέχεια συνδέεται άμεσα με τα προηγούμενα («Πού είσαι;» ρώτησε ξαφνικά).

4. Άνω και κάτω τελεία (:)

Χρησιμοποιείται για να εισάγει ευθύ λόγο ή κατάλογο πραγμάτων.

Έπειτα από πρόταση που αναφέρει γνωμικό ή παροιμία.

Η λέξη που ακολουθεί τη διπλή τελεία γράφεται με κεφαλαίο, όταν η διπλή τελεία έχει θέση τελείας, (με μικρό, όταν η φράση που περιέχεται σε εισαγωγικά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πρότασης).

5. Παρένθεση (())

Απομονώνει λέξη ή φράση που συμπληρώνει το νόημα, αλλά μπορεί και να παραληφθεί.

Αναφέρονται οι παραπομπές.

Αν το κείμενο μέσα στην παρένθεση αρχίζει με κεφαλαίο, η τελεία μπαίνει πριν κλείσει η παρένθεση.

6. Αγκύλες ([])

Χρησιμοποιούνται όταν θέλουμε να βάλουμε νέα παρένθεση μέσα σε παρένθεση.

7. Αποσιωπητικά (...)

Είναι πάντοτε τρεις (και όχι περισσότερες) τελείες.

Δηλώνουν ατελή πρόταση.

Χρησιμοποιούνται όταν αναμένεται να ξαφνιαστεί ο αναγνώστης.

8. Παύλα (―) μεγαλύτερη από το ενωτικό (-)

Εισάγει αλλαγή προσώπου σε διάλογο.

Δείχνει μεγαλύτερη αντίθεση προηγούμενων και επόμενων.

Δείχνει απότομη αλλαγή, ανακολουθία στη φράση.

Ύστερα από τελεία για μεγαλύτερο σταμάτημα.

Για να υποδηλωθεί ότι η φράση έμεινα ατέλειωτη, όπως με τα αποσιωπητικά.

9. Διπλή παύλα

Εξηγεί ή συμπληρώνει τα λεγόμενα, όταν θεωρείται τόσο σημαντική, ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί παρένθεση, ενώ το κλείσιμό της σε κόμματα θα δημιουργούσε ασάφεια.

Πρέπει να γίνεται διάκριση μεταξύ παύλας και ενωτικού.

10. Εισαγωγικά («»)

Λόγοι τρίτων που αναφέρονται όπως ειπώθηκαν.

Ρητά, φράσεις, κ.λ.π. που δεν ανήκουν στη συνηθισμένη γλώσσα.

Τίτλοι βιβλίων, εφημερίδων, πλοίων, κ.λ.π.

ΜΕΤΡΟ-ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ

ΜΕΤΡΟ-ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ

Το ποίημα ξεχωρίζει απ' τον πεζό λόγο . Βασικά στοιχεία έχει το στίχο , το ρυθμό , και το μέτρο .
Σ τ ί χ ο ς είναι μιά σειρά από συλλαβές που έχουν ένα ρυθμό . Κάθε ποίημα έχει δικό του αριθμό στίχων .
Μ έ τ ρ ο είναι το ταίριασμα των τονισμένων και άτονων συλλαβών γιά ένα ρυθμικό αποτέλεσμα .
Τ ό ν ο ς είναι το δυνάμωμα της φωνής στις ανάλογες συλλαβές , έτσι που να μη χάνεται η αρμονία του στίχου . Χωρίς τόνο δεν έχουμε ρυθμό . Ο ρυθμός δεν μένει πάντα ο ίδιος αλλά αλλάζει .
Μ Ε Τ Ρ Α : Τα μέτρα είναι πέντε : ι α μ β ι κ ό , τ ρ ο χ α ι κ ό , α ν α π α ι σ τ ι - κ ό , δ α κ τ υ λ ι κ ό και μ ε σ ο τ ο ν ι κ ό . Χωρίζονταισε δισύλλαβα και τρισύλλαβα . Δισύλλαβα είναι το ιαμβικό και το τροχαικό μέτρο . Τρισύλλαβα το αναπαιστικό , το δακτυλικό , και το μεσοτονικό μέτρο .
Το ι α μ β ι κ ό μέτρο γίνεται από δύο συλλαβές με τονισμένη τη δεύτερη . Η τονισμένη συλλαβή σημειώνεται με τη γραμμή ( -) και λογαριάζεται μακρά , η άτονη με τη γραμμή σχεδόν ημικυκλίου , σαν το καπελάκι που βάζαμε πάνω απ' τα κλάσματα όταν τα κάναμε ομώνυμα , ο Η/Υ όμως δεν έχει κάτι παρόμοιο , γι΄αυτό θα βάζουμε το υ , κάπως έτσι ( υ ) και λογαριάζεται βραχεία .
Ιαμβικό μέτρο : καλός , καιρός , μικρό , παιδί .
Σημειώνεται έτσι : κα λός , και ρός , μι κ ρό , παι δί .
υ - υ - υ - υ -
Το Τ ρ ο χ α ι κ ό μέτρο γίνεται από δύο συλλαβές με τονισμένη την πρώτη . Π.χ . ξέ ρω
έ λα , τώ ρα , πά λι , - υ
- υ - υ - υ
Το α ν α π α ι σ τ ι κ ό μέτρο γίνεται από τρεις συλλαβές με τονισμένη την τελευταία συλλαβή . Π.χ. τραγουδώ , γελαστός , φωτεινός , ουρανός . Σημειώνεται έτσι :
τρα γου δώ , γε λα στος , φω τει νός , ου ρα νός .
υ υ - υ υ - υ υ - υ υ -
Το δ α κ τ υ λ ι κ ό μέτρο γίνεται από τρεις συλλαβές με τονισμένη την πρώτη .
Π.χ : φώ να ξε , δά κρυ σε , σή με ρα , πή γα με
- υ υ - υ υ - υ υ - υ υ
Το μ ε σ ο τ ο ν ι κ ό μέτρο γίνεται από τρεις συλλαβές με τονισμένη τη μεσαία .
Π.χ. τριγύρω , κοιτούσα , λουλούδι , κρατούσα .
Σημειώνεται έτσι : τρι γύ ρω , κοι τού σα , λου λού δι , κρα τού σα .
υ - υ υ - υ υ - υ υ - υ
Ιαμβικό μέτρο : υ - . Άτονη συλλαβή , τονισμένη .
Τροχαικό μέτρο : - υ . Τονισμένη συλλαβή , άτονη .
Αναπαιστικό μέτρο : υ υ - . Δύο άτονες , μία τονισμένη .
Δακτυλικό μέτρο : - υ υ . Τονισμένη , δύο άτονες .
Μεσοτονικό μέτρο : υ - υ . Άτονη , τονισμένη , άτονη .

   Το μεσοτονικό μέτρο λέγεται και μεσότονο η στίχος αμφίβραχυς . Το κάθε ποίημα έχει το δικό του μέτρο και γίνεται από ορισμένους στίχους . Ο στίχος είναι μιά σειρά με ορισμένα μέτρα , γίνεται από συλλαβές που μπορούν να φτάσουν τις δεκαπέντε .
   Δύο η περισσότεροι στίχοι , μας κάνουν μιά σ τ ρ ο φ ή , έτσι έχουμε στροφές με δίδτιχα , με τρίστιχα , τετράστιχα κλπ . Συνηθισμένες στροφές είναι τα τετράστιχα .
Στροφή με δύο στίχους , δίστιχο .
Ξανά μας ήρθαν τα πουλιά
μες στην παλιά τους τη φωλιά .
Στροφή με τέσσερις στίχους , τετράστιχο .
Η βρύση πέρα
που μουρμουρίζει
μέρα και νύχτα
μας νανουρίζει .
   Το παραπάνω δίστιχο και τετράστιχο , έχουν ιαμβικό μέτρο γιατί τονίζεται κάθε δεύτερη συλλαβή τους . Το δίστιχο έχει ιαμβικό μέτρο , είναι οχτασύλλαβο , γιατί κάθε στίχος έχει οχτώ συλλαβές και οξύτονο γιατί τονίζεται στην τελευταία συλλαβή . Το τετράστιχο έχει ιαμβικό μέτρο , είναι πεντασύλλαβο , γιατί κάθε στίχος έχει πέντε συλλαβές και παροξύτονο γιατί τονίζεται η παραλήγουσα . Γιά τον τονισμό κοιτάμε ττην τελευταία λέξη του στίχου .
Παράδειγμα . 1 . Ιαμβικό μέτρο . υ - . Κοπά/δι θα/πετά/ξουν χε/λιδό/νια .
   Ο στίχος έχει έξι μέτρα , πέντε ολόκληρα και το τελευταίο λειψό . Κάθε μέτρο έχει δύο συλλαβές και το τελευταίο λειψό . Κάθε μέτρο έχει δύο συλλαβές και τονίζεται δυνατά η δεύτερη συλλαβή , ανεξάρτητα αν έχει τόνο η όχι .
Κο πά - πρώτο μέτρο
δι θά - δεύτερο μέτρο
πε τά - τρίτο μέτρο
ξουν χε - τέταρτο μέτρο
λι δό - πέμτο μέτρο
νια - έκτο μέτρο λειψό .
2 - Τροχαικό μέτρο . - υ . Παράδειγμα : Τώρα / σβήνουν / τ' άστρα / πέρα .
   Ο στίχος έχει τέσσερα μέτρα ολόκληρα και είναι οχτασύλλαβος , παροξύτονος . Το κάθε μέτρο έχει δυό συλλαβές και τονίζεται η πρώτη . Τροχαικό μέτρο :
τώρα - πρώτο μέτρο
σβήνουν - δεύτερο μέτρο
τάστρα - τρίτο μέτρο
πέρα - τέταρτο μέτρο
3 - Αναπαιστικό μέτρο . υ υ - . Παράδειγμα : Της τιμής / η πατρί / δα τρανή
   Ο στίχος έχει τρία μέτρα ολόκληρα . Κάθε μέτρο έχει τρεις συλλαβές και τονίζεται η τρίτη . Είναι εννεασύλλαβος οξύτονος . Αναπαιστικό μέτρο :
Της τι μής - πρώτο μέτρο
η πα τρί - δεύτερο μέτρο
δα τρα νή - τρίτο μέτρο .

4 . ΔΑΚΤΥΛΙΚΟ ΜΕΤΡΟ . - υ υ . Παράδειγμα : Γύρω μας /κλαίγανε / άμοιρες / μάνες .
Ο στίχος έχει τέσσερα μέτρα . Τα τρία είναι ολόκληρα , το τέταρτο λειψό . Κάθε μέτρο έχει τρεις συλλαβές και τονίζεται η πρώτη . Είναι εντεκασύλλαβος στίχος παροξύτονος . Δακτυλικό μέτρο :
Γύ ρω μας - πρώτο μέτρο
κλαί γα νε - δεύτερο μέτρο
ά μοι ρες - τρίτο μέτρο
μά νες - τέταρτο μέτρο λειψό .
5 .ΜΕΣΟΤΟΝΙΚΟ ΜΕΤΡΟ . υ - υ .
Παράδειγμα : Τραγούδι / δεν ειπες / απόψε / παιδί μου /
Ο στίχος έχει τέσσερα μέτρα ολόκληρα . Το κάθε μέτρο έχει τρεις συλλαβές και τονίζεται η μεσαία . Είναι δωδεκασύλλαβος παροξύτονος . Μεσοτονικό μέτρο :
Τρα γού δι - πρώτο μέτρο
δεν εί πες - δεύτερο μέτρο
α πό ψε - τρίτο μέτρο
παι δί μου - τέταρτο μέτρο .
Ο στίχος ανάλογα με τις συλλαβές που έχει , παίρνει και τ' όνομά του . Πεντασύλλαβος , οχτασύλλαβος , εντεκασύλλαβος , δεκαπεντασύλλαβος , δεκαεφτασύλλαβος ...
Στο μεγάλο στίχο έχομε και την τ ο μ ή που γίνεται μετά την έβδομη η την όγδοη συλλαβή , γίνεται σα να λέμε ένα χώρισμα εκεί .
Τα περισσότερα ποιήματα γράφονται σε στίχο , εφτασύλλαβο , οχτασύλλαβο , εντεκασύλλαβο , δεκατρισύλλαβο και δεκαπεντασύλλαβο .
Όταν τονίζεται η λήγουσα της τελευταίας λέξης του στίχου , τότε ο στίχος λέγεται ο ξ ύ τ ο -ν ο ς . Όταν τονίζεται η παραλήγουσα λέγεται π α ρ ο ξ ύ τ ο ν ο ς , κι' όταν τονίζεται η προπαραλήγουσα λέγεται π ρ ο π α ρ ο ξ ύ τ ο ν ο ς .
Στην αρχαία ποίηση , το μέτρο το κανόνιζαν οι μακρές και βραχείες συλλαβές , γι' αυτό η ποίηση λεγόταν προσωδιακή . Στη νεοελληνική ποίηση , το μέτρο εξαρτάται απ' τον τονισμό των λέξεων γι' αυτό και λέγεται τονική ποίηση .
ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ ΤΟΥ ΣΤΙΧΟΥ .
Δύο η περισσότεροι στίχοι στο ίδιο ποίημα μπορεί να έχουν ομοιότητα στις καταλήξεις τους . Αυτό το λέμε ομοιοκαταληξία .
Παράδειγμα 1ο .
Τα κουδούνια κι' η φλογέρα α
συνεπαίρνουν τον αγέρα α
και σαν έρχεται το βράδυ β
κλει στη στρούγκα το κοπάδι . β
Ο πρώτος στίχος με το δεύτερο έχουν την ίδια κατάληξη και ο τρίτος με τον τέταρτο . Όταν δύο στίχοι ο ένες κοντά στον άλλον έχουν την ίδια κατάληξη , τότε λέμε την ομοιοκαταληξία αυτή ζ ε υ γ α ρ ω τ ή . Δηλαδή ο πρώτος με το δεύτερο , ο τρίτος με τον τέταρτο , ο πέμτος με τον έκτο και έτσι στο ίδιο ποίημα να πηγαίνουν όλοι οι στίχοι .
Παράδειγμα 2ο .
Ολόξανθο παιδάκι α
κοιμάται σιωπηλά β
το βλέπει τ' αγγελάκι α
και του χαμογελά β
Ο πρώτος στίχος και ο τρίτος έχουν την ίδια κατάληξη καθώς και ο δεύτερος με τον τέταρτο . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέγεται π λ ε χ τ ή .
Πραράδειγμα 3ο
Θα κλαίνε , θα κυλάνε , θα σωπαίνουν α
τα σύννεφα βαριά στον ουρανό β
και θάναι το ταξείδι μακρινό β
και κάπου 'κει στο δρόμο θα πεθαίνουν α
Ο πρώτος στίχος και ο τέταρτος , έχουν την ίδια κατάληξη , καθώς και ο δεύτερος με τον τρίτο . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέγεται σ τ α υ ρ ω τ ή .
Παράδειγμα 4ο
Πνεύμα θα πει α
η προκοπή α
π' απλώνει την ειρήνη . β
Μιά φυλακή γ
ανοίγει εκεί γ
ένα σχολειό που κλείνει . β
Ο πρώτος στίχος και ο δεύτερος έχουν την ίδια κατάληξη . Την ίδια κατάληξη έχουν και οι στίχοι ο τρίτος με τον έκτο και ο τέταρτος με τον πέμτο . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέγεται ζ ε υ γ α ρ ο π λ ε χ τ ή .
Παράδειγμα 5ο
Τα σύννεφα θα γίνουνε κοπάδια α
θα τρέχουν στο σχολειό τους τα παιδιά β
θλιμένα θ' αργοπέφυουνε τα βράδια α
κι ο πόνος θα βαραίνει την καρδιά . β
Θαρθούν τα πρωτοβρόχια με τις μπόρες γ
κι' η λύπη θα διπλώνει κάποιες ώρες . γ
Το ποίημα αυτό έχει ομοιοκαταληξία σταυρωτή και ζευγαρωτή . Η ομοιοκαταληξία αυτή λέμε πως είναι μ ι κ τ ή . ....

Μ Π Α Λ Λ Α Ν Τ Α :Έχει τέσσερες στροφές.Οι τρεις πρώτες γίνονται συνήθως από οχτώ στίχους η κάθε μία,με ισοσύλλαβους στίχους όμοιους σε όλες τις στροφές.Η τέταρτη,τελευταία στροφή που ακολουθεί,είναι μικρότερηαπό τις άλλες με τέσσερες στίχους που λέγεται αποστολή.Ο όγδοος στίχος και των τριών πρώτων στροφών,πρέπει να έχει τα ίδια λόγια με τον τέταρτο στίχο της αποστολής.Ο τελευταίος στίχος όλων των στροφών που επαναλαμβάνεται λέγεται γύρισμα.
Η μπαλλάντα έχει πολύ λυρισμό.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ - ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

                              ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ    ΧΡΌΝΟΣ   -    ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

Ψυχαγωγία είναι η προσπάθεια με σκοπό να αξιοποιήσει τον ελεύθερο χρόνο του ανθρώπου γεμίζοντάς τον με δραστηριότητες, που να φέρνουν αποτελέσματα αντίθετα από εκείνα της εργασίας, δηλ. αισθήματα χαλάρωσης, ευχαρίστησης, φυγής από τη μονοτονία και τη ρουτίνα. Ψυχαγωγία σημαίνει ό,τι ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες «σχόλη», δηλ. κατάπαυση εργασίας, χαλάρωση κάθε προσπάθειας. Διακρίνεται σε : νόθα (=κακή) και γνήσια (=καλή). Ελεύθερος χρόνος, είναι ο χρόνος που δεν «ξοδεύουμε» σε μια σταθερή υποχρεωτική απασχόληση.

2 Παράγοντες που συντελούν στην αύξηση του ελεύθερου χρόνου :

1.      η μηχανοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας, με την τεχνολογική πρόοδο.

2.      οι εργασιακές κατακτήσεις μέσω των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων (μείωση ωραρίου, πενθήμερη απασχόληση, αύξηση αργιών κ.α.)

3.      η αξιοποίηση  των τεχνολογικών μέσων (στις συγκοινωνίες, στις μεταφορές και στο χώρο της επικοινωνίας).

4.      η εξειδίκευση.

5.      η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, που δίνει στα άτομα τη δυνατότητα να μην καταφεύγουν στην υπέρ-εργασία.

6.      η άνοδος του πνευματικού-μορφωτικού επιπέδου, που έστρεψε τους ανθρώπους και σε άλλες εκδηλώσεις πέρα από την εργασία του.

2 Ψυχαγωγία και ελεύθερος χρόνος : παρόλα αυτά, ο άνθρωπος της εποχής μας δεν έχει τελικά ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή του και αυτό οφείλεται :

1.      στο γρήγορο ρυθμό της ζωής του.

2.      στο κυνήγι της οικονομικής και επαγγελματικής καταξίωσης, στο οποίο έχει επιδοθεί και στον έντονο ανταγωνισμό.

3.      στον καταναλωτικό τρόπο ζωής του.

4.      στην οικονομική κατάσταση των ανθρώπων(πολλοί αναγκάζονται να εργάζονται σε δύο και τρεις δουλειές για να τα «βγάλουν πέρα») .

5.      στη δυσκολία στη μετάβαση προς και από την εργασία (υπερβολικός αριθμός αυτοκινήτων, μποτιλιάρισμα), που δημιουργεί αρκετό «νεκρό» χρόνο.

        Η ψυχαγωγία, λοιπόν, στις μέρες μας είναι περισσότερο απαραίτητη από ποτέ εξαιτίας :

1.      της απομόνωσης στις ανθρώπινες σχέσεις (ο άνθρωπος χάνεται μέσα στην ανωνυμία των μεγαλουπόλεων, είναι άγνωστος μεταξύ αγνώστων, οι σχέσεις είναι τυπικές ή και ανύπαρκτες, μοναξιά).

2.      του άγχους και των ψυχολογικών προβλημάτων, εξαιτίας της απομόνωσής του από τους άλλους ανθρώπους, αλλά και εξαιτίας των ρυθμών ζωής που έχουν επιβληθεί.

3.      της ανασφάλειας, εξαιτίας των συνθηκών ζωής, (αύξηση της εγκληματικότητας, βία, έλλειψη εμπιστοσύνης στον συνάνθρωπο κ.α.).

2 Η ανάγκη για ψυχαγωγία :η ψυχαγωγία είναι τόσο απαραίτητη στον άνθρωπο όσο οι άλλες βιολογικές του ανάγκες, γιατί :

1.      αναζωογονεί και απαλλάσσει από την ανία της μονότονης εργασίας.

2.      προσφέρει ψυχική ευχαρίστηση.

3.      καλλιεργεί, ωριμάζει το άτομο και συντελεί στη συγκρότηση της προσωπικότητάς του (απόκτηση ευρύτερων πνευματικών και κοινωνικών ενδιαφερόντων).

4.      συντελεί στην σωματική και ψυχική ισορροπία (απαλλάσσει από το άγχος και την απομόνωση.

5.      δίνει ερεθίσματα για δημιουργία.

         Η ψυχαγωγία είναι απαραίτητη κυρίως για τους νέους, οι οποίοι σ’ αυτή την ηλικία διαμορφώνουν   .    το χαρακτήρα τους και θέτουν τα θεμέλια, που θα στεριώσουν τη μετέπειτα ζωή τους.

2 Παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές και τον τρόπο ψυχαγωγίας του ατόμου:

1.      η πνευματική καλλιέργεια και η γενικότερη παιδεία του.

2.      η οικονομική του άνεση.

3.      το ευρύτερο περιβάλλον  και οι δυνατότητες που του παρέχει (π.χ. πόλη – επαρχία)

4.      το βιοτικό και πνευματικό επίπεδο του κοινωνικού περίγυρου, που μέσα σ’ αυτό ζει και κινείται το άτομο.

5.      οι προσωπικές ανάγκες.

6.      η ύπαρξη ελεύθερου χρόνου.

7.      τα Μ.Μ.Ε. και τα πρόσωπα (και τα πρότυπα) που προβάλλονται.

8.      η ηλικία.

9.      ο ρυθμός της ζωής του.

10.  η φύση της εργασίας του.

11.  οι προσωπικές αντοχές του.

2 Μορφές γνήσιας ψυχαγωγίας :

1.      η μελέτη βιβλίων.

2.      το (καλής ποιότητας) θέατρο και ο κινηματογράφος.

3.      το άκουσμα μουσικής.

4.      τα ενημερωτικά και επιμορφωτικά προγράμματα της τηλεόρασης αποτελούν φθηνή  και άμεση ψυχαγωγία για όλες τις ηλικίες.

5.      ο αθλητισμός και τα παιγνίδια κίνησης(σπορ), καλλιεργούν το σώμα και το πνεύμα.

6.      η συμμετοχή σε πολιτιστικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις.

7.      τα ταξίδια (κυρίως σε άλλες χώρες), με τα οποία δίνεται η δυνατότητα επαφής και γνωριμίας με άλλους πολιτισμούς.

8.      η επαφή με τη φύση, που ξεκουράζει και αναζωογονεί το πνεύμα και ξυπνά τις αισθήσεις.

9.      η επικοινωνία με φιλικά πρόσωπα.

2 Τα αποτελέσματα της γνήσιας ψυχαγωγίας:

1.      συντηρεί και ανανεώνει τη χαρά και τη δύναμη της ζωής.

2.      σωματική και ψυχική ευφορία.

3.      επιβράβευση της νίκης στον αγώνα ή η χαρά της συμμετοχής.

4.      η ψυχική ισορροπία.

2 Μορφές της νόθης ψυχαγωγίας:

1.      τα ανόητα ηλεκτρονικά παιγνίδια (παθητικοποιούν τη σκέψη, περιορίζουν τη φαντασία, εμποδίζουν την επικοινωνία).

2.      τα τυχερά παιγνίδια (προκαλούν εθισμό, επιβαρύνουν οικονομικά το άτομο).

3.      η χρήση των μηχανών και η μανία της ταχύτητας (εγκυμονεί κινδύνους για την σωματική ακεραιότητα, ταύτιση της προσωπικής αξίας με τα συγκεκριμένα αντικείμενα).

4.      τα ναρκωτικά (φθείρουν τη σωματική υγεία, προκαλούν ψυχικές διαταραχές, περιθωριοποιούν, προκαλούν εθισμό).

5.      τα νυχτερινά κέντρα(φθείρουν την υγεία, δεν ευνοούν την επικοινωνία με την εκκωφαντική μουσική).

6.      η παρακολούθηση κακής ποιότητας θεαμάτων και πολιτιστικών έργων (προβάλουν αρνητικά πρότυπα, υποβαθμίζουν τη νοημοσύνη και την αισθητική, κύριο θέμα τους η προβολή της βίας και της εγκληματικότητας και η ηρωοποίηση τους ).

7.      η εκτόνωση στο γήπεδο με εκδηλώσεις χουλιγκανισμού (βίαιη κοινωνική συμπεριφορά, αρνητική εκτόνωση της ενέργειάς του ατόμου).

2 Οι αιτίες και οι συνέπειες της νόθης ψυχαγωγίας :

         Αιτίες :

1.      η αμηχανία και το άγχος.

2.      η κατάθλιψη και η ανία.

3.      η αναζήτηση σωτηρίας από το αδιέξοδο.

        Συνέπειες :

1.      φθείρει και αφανίζει τη χαρά της ζωής.

2.      κάνει τη ζωή πιο δύσκολη, αρρωστημένη.

3.      ο άνθρωπος ταπεινώνεται και υποβιβάζεται.

4.      αδυναμία και θλίψη.

2 Λύσεις για την ορθή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των νέων από την πολιτεία :

Η πολιτεία μπορεί να βοηθήσει τους νέους να αξιοποιήσουν σωστά τον ελεύθερο χρόνο τους με :

1.      τη δημιουργία αθλητικών χώρων και γυμναστηρίων με ελεύθερη είσοδο.

2.      την ίδρυση θεάτρων, αιθουσών μουσικής, χορού κ.λ.π., κυρίως σε υποβαθμισμένες περιοχές και στην ύπαιθρο.

3.      προβολή από τα Μ.Μ.Ε. υψηλής ποιότητας θεαμάτων.

4.      έλεγχος των εμπορευματοποιών του ελεύθερου χρόνου (κυρίως όσων ασχολούνται με διακίνηση ναρκωτικών, παράνομα ηλεκτρονικά παιγνίδια, νόθευση ποτών κ.α.).

5.      δημιουργία κέντρων ψυχαγωγίας που θα λειτουργούν ως χώροι συνάντησης και επικοινωνίας των νέων.

6.      προώθηση των πολιτιστικών συλλόγων, στους οποίους οι νέοι θα μπορούν να εκφραστούν καλλιτεχνικά, να ασχοληθούν με το θέατρο, τη μουσική, τη φωτογραφία κ.α.

     Στόχος της πολιτείας πρέπει να είναι η αισθητική αγωγή και καλλιέργεια των νέων μέσω του    περιεχομένου και του γενικότερου προσανατολισμού της εκπαίδευσης.

2 Προτάσεις  για στροφή του ανθρώπου στην ορθή ψυχαγωγία :

      Εκτός από την πολιτεία, πρέπει και ο ίδιος ο άνθρωπος :

1.      να κατανοήσει το νόημα της ζωής και την ευθύνη που έχει απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους.

2.      να συνειδητοποιήσει ότι οι αρνητικοί τρόποι ψυχαγωγίας δεν επιλύουν τα υπάρχοντα προβλήματα, αντίθετα δημιουργούν νέα, κάποιες φορές και δυσεπίλυτα.

3.      να προσπαθήσει να έρθει σε αληθινή επαφή με τους συνανθρώπους του, για να γεφυρώσει το χάσμα της μοναξιάς, που τρομάζει και οδηγεί πολλές φορές σε άσχημες διεξόδους.

4.      να έρθει σε επαφή με τη φύση, μιας και η φύση αποτελεί πρωταρχική μορφή ψυχαγωγίας, γιατί μαθαίνει τον άνθρωπο να ζει πραγματικά.